سمانه فراهانی
شش سال می‌گذرد تا نواهای عبدالقادر مراغی با تلاش گروهی محمدرضا درویشی و همراهانش بازسازی شود و این تکاپو با تصویرهای یک مستندساز ثبت می‌شود. از میان ساعت‌ها راش مستندی با نام «شش قرن و شش سال» شکل می‌گیرد و تصویر محمدرضا شجریان به واسطه این مستند روی پرده سینماهای گروه هنر و تجربه نقش می‌بندد.
مستندی سرشار از ملودی‌های زیبا که موسیقی‌دانان پرتلاش آن را نواخته‌اند و به‌عنوان سومین اثر پیرامون موسیقی، مجتبی میرتهماسب مدتی است توجه تماشاگران را به خود جلب کرده است. پروژه‌ای خودخواسته که به واسطه درخواست محمدرضا درویشی برای بازسازی نواهای مراغی شکل گرفته و از ۱۳ مهر روی پرده ۵ سینما نقش بسته است. این مستند این روزها به صورت تک‌سانس در خانه هنرمندان به اکران ادامه می‌دهد. با کارگردان این مستند درباره فراز و نشیب‌های «شش قرن و شش سال» و وضعیت اقتصادی سینمای مستند به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
آقای میرتهماسب پروژه «شش قرن و شش سال» بدون حمایت‌های دولتی شکل گرفت. این عدم حمایت چه تاثیراتی در روند ساخت داشت؟
دولت که بودجه عمومی را در اختیار دارد باید از چنین پروژه‌هایی حمایت کند اما متاسفانه در ایران سرمایه‌ها متعلق به عده‌ای خاص است و بخشی از جامعه نادیده انگاشته می‌شوند به همین دلیل اگر با امکانات خود دست به فعالیت نزنیم همین موقعیت‌ها هم از دست می‌رود. پروژه موسیقایی عبدالقادر مراغی از سوی آدم‌هایی که دغدغه فرهنگی و هویتی دارند شکل گرفت. این افراد آن‌قدر آزرده‌اند که توقعی از دولت ندارند. «مستند شش سال و شش قرن» هم در واقع اثری خودخواسته محسوب می‌شود که با حداقل‌ها ساخته شده است. «گروه عبدالقادر مراغی» را محمدرضا درویشی تشکیل داده و از همایون برای اجرا دعوت کرده بود و در مسیر کار به پیشنهاد همایون، پدرش برای شنیدن میکس بخشی از قطعات و انتقال تجربیاتش، به پروژه ورود کرد و به خواست درویشی درگیر میکس نهایی آلبوم موسیقایی شد. در مستند هم این روند به تصویر کشیده می‌شود و آدم‌ها مقابل دوربین قرار می‌گیرند.
اکران فیلم مستند شما در گروه هنر و تجربه می‌تواند شروعی برای اکران فیلم‌های مستند باشد. راهی تازه که در آن مستندسازان خصوصی که فضایی برای نمایش آثارشان در تلویزیون و شبکه‌های آن ندارند، به درآمد دست یابند و بتوانند با رقم حاصل از اکران مستقل‌تر به تولید بپردازند؟
متاسفم که در هر کشوری مهم‌ترین فضای پخش مستند، تلویزیون است اما در ایران مستندسازان هیچگاه به پخش آثار خود از تلویزیون فکر نمی‌کنند. نبود فضای اکران برای فیلم‌های داستانی و مستند با موضوعات این‌چنینی به قدری فشار بر دوش مدیران فرهنگی ایجاد کرده که آنها ناچار شده‌اند گروه هنر و تجربه را ایجاد کنند. من هم از سال گذشته که فیلم آماده شد به‌شدت دنبال اکران آن بودم که خوشبختانه از جایی همراه و همسو با تشکیل گروه هنر و تجربه شد و به واسطه ایجاد این گروه فرصت اکران یافت.
مستند شما از سوی بسیاری از سینماگران در فضای مجازی تبلیغ شد و حضور محمدرضا شجریان بر پرده سینما هم مزید بر علت بود تا جو تبلیغاتی مناسبی برای فیلم شما ایجاد شود. آیا مستندهای بعدی با استقبالی مشابه اثر شما روبه‌رو خواهند شد؟ چطور می‌توان عادت تماشای فیلم مستند را میان مخاطبان عام‌تر ایجاد کرد؟
فاکتورهایی که شما به آن اشاره کردید وجود دارند اما استقبال‌ها به نظرم صرفا به دلیل فیلم صورت می‌گیرد. من به دنبال جذب مخاطب عام نیستم و اگر به اجبار این مخاطبان را به سینما بکشانم به ضرر فیلمم خواهد بود چون پس از ۱۰ دقیقه از سالن بیرون می‌روند. ما به دنبال آن هستیم که هر فیلمی مخاطب خود را شناسایی کند. به‌عنوان مثال فیلم من در حوزه موسیقی است و باید مخاطب خود را در دانشکده‌های موسیقی و میان این اهالی بیابم. هر فیلم مستندی در هر حیطه کافی است بتواند مخاطبان خود را شناسایی و تبلیغاتش را هدف‌گذاری کند. باید قید مخاطب گیشه‌ای را بزنیم چون این فیلم‌ها به نیت دیگری ساخته شده‌اند. این نگاه در دراز مدت می‌تواند سلیقه‌ای ایجاد کند که مخاطبان عام هم به تماشای فیلم‌های مستند جذب شوند.
بازخورد اهالی موسیقی که به گفته شما مخاطبان فیلمتان هستند تا این‌جا چطور بوده است؟
تلاش بزرگ آدم‌های گروه مراغی مساله اصلی من در ساخت مستند «شش قرن و شش سال» بود و فیلم هیچ ادعایی در رابطه با موسیقی نداشت. جذاب است که دوستان سینماگری که فیلم را دیده‌اند از طریق فیلم به موسیقی متصل شده‌اند و بیش از همه از نوای موسیقی لذت برده‌اند اما اهل موسیقی متخصص که پیش از این نوای مراغی را شنیده‌اند چون با موضوع آشنا هستند از اتفاقی که فیلم برای این پروژه ایجاد کرده است و تلاشی که به شکل فیلم درآمده حرف می‌زنند. در حالت عادی هیچگاه نمی‌توان فهمید که یک آلبوم موسیقی چه مسیری را برای انتشار طی می‌کند اما در «شش قرن و شش سال» این مسیر به تصویر کشیده شده است. این فیلم به فضای موسیقی پژوهشی ما بسیار کمک کرده و توانسته فضاهایی جانبی به نفع حوزه موسیقی ایجاد کند.
مستندساز چگونه می‌تواند به دیده شدن اثرش کمک کند؟ دریافت جایزه در جشنواره‌های داخلی و خارجی می‌تواند کمک‌کننده باشد؟
فیلم خوب نیاز به هیچ تلاشی از بیرون برای دیده شدن ندارد درست است که ساخت و پخش فیلم حرفه و تخصص است و باید بچه‌ای را که به دنیا آمده بزرگ کرد. به ویژه اگر در زمینه پشتیبانی و پخش فیلم تنها باشید اما نمی‌توان تنها برای بردن جایزه هدف‌گذاری کرد. جشنواره‌های خارجی در برخی موارد می‌توانند در معرفی فیلم به بازار مفید باشند اما در اکثر مواقع می‌توانند برای فیلمساز گمراه‌کننده باشند که حتی مسیر فیلمسازی‌اش را تغییر دهد. در میان جشنواره‌های داخلی، سینما حقیقت امکانی به وجود آورده که بسیاری از هنرمندان و پخش‌کنندگان خارجی فیلم‌های ایرانی را ببینند. نیازی به تلاش‌های مضاعف وجود ندارد و اگر فیلمتان خوب باشد در همین فضاها دیده می‌شود.
منبع : روزنامه کسب و کار سه شنبه ۱۸ آذر ۱۳۹۳
