گلاره محمدی
«کشور ما ایران توی خاورمیانه است و بیش از هفت هزار سال قدمت دارد، خاورمیانه که می‌دونید کجاست؟ همون جایی که پر از نفت و گازه و پر از همسایه‌های آروم و بی‌صدا.» راوی، این جملات را روی تصاویر انیمیشنی از نقشه ایران و چاه‌های نفت و المان‌هایی از درگیری‌های عراق و سوریه و دیگر همسایه‌های ایران بیان می‌کند و مستند «از ایران یک جدایی» آغاز می‌شود. سازندگان این مستند با انتخاب این تصاویر و متن برای شروع اثرشان، مخاطب را با لحن کلی فیلم آشنا می‌کنند و به او یادآوری می‌کنند که قرار نیست با فیلمی صرفا مستند شاهد وقایع و حواشی دوران ساخت، اکران و موفقیت‌های فیلم «جدایی نادر از سیمین» باشد، بلکه بنا دارند ضمن بیان نکاتی تاریخی و مستند، اتفاقی دلنشین و جذاب را به ما یادآوری کند. کارگردانان این فیلم در راه ساخت با مشکلاتی مواجه شدند که البته اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که سازندگان این مستند به خاطر علاقه‌شان به «جدایی نادر از سیمین» چنین اثری را ساخته‌اند و همین تعلق‌خاطر باعث به وجود آمدن این مشکلات شده است. مثلا در میان نظرات منتقدان تنها نظرات منفی مسعود فراستی نسبت به فیلم‌های لایت شده گویی فراستی نماینده منتقدان است و نظر او نظر اکثریت این جمع و ناگفته پیداست که نظر این منتقد از آن رو در فیلم گنجانده شده که در سوی مقابل نظر سازندگان فیلم و درواقع همسو با نظرات مقامات سینمایی و دولتی وقت بوده است. کارگردانان «از ایران یک جدایی» به خاطر علاقه خود به موضوع فیلم نتوانستند فاصله لازم میان خود و سوژه فیلم را رعایت کنند و شاید دچار نوعی ذوق‌زدگی نسبت به موضوع شده‌اند؛ ذوق‌زدگی که آنها را از قضاوت همه‌جانبه موضوع محروم ساخته است. جالب اینجاست که این نگاه در مورد مردم عادی و بیان قضاوت‌های‌شان متعادل‌تر است و بیشتر به دل می‌نشیند (صحنه مباحثه زن چادری در مغازه را به خاطر بیاورید، دیالوگ‌ها و حرکت دوربین در این بخش سنجیده و تحسین‌برانگیز است). نکته دیگری که نباید از آن غافل شد، نادیده گرفتن یا کمتر پرداختن به مراحل پیش از جایزه اسکار فیلم «جدایی نادر از سیمین» در این مستند است. فیلم «جدایی نادر از سیمین» در زمان تولید با مشکلات متعددی روبه‌رو شد که مهم‌ترین آن توقف پروژه به خاطر صحبت‌های اصغر فرهادی در جشن خانه سینما بود. در آن زمان موضوع توقف یا ادامه پروژه بحث داغ همه محافل سینمایی بود و اهالی سینما نگران و منتظر بودند تا واکنش فرهادی و مسوولان وقت سینمایی را درباره این مهم بدانند اما در فیلم چیزی در این ارتباط نمی‌بینیم و جای خالی آن به شدت احساس می‌شود. از سوی دیگر نخستین جایزه فیلم «جدایی نادر از سیمین» سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر بود که باز هم به آن اشاره‌ای نشده است. با تمام این تفاسیر نکات مثبت «از ایران یک جدایی» کم نیست. همین که شبی تاریخی و واقعه‌ای مهم برای سینمای ایران در قالب فیلمی مستند به تصویر کشیده شده و در آرشیو می‌ماند، خود اتفاق ارزشمندی است.
منبع:
