محسن امیریوسفی نیز با هملت در کهریزک غافلگیرمان می کند.
نگاه مازیار فکری ارشاد درروزنامه جام جم به مستند «کهریزک چهار نگاه»/ مستند بنی اعتماد یادآور حال و هوا و لحن مستند های اجتماعی بنی اعتماد در دهه های گذشته از مشکلات زنان و مردان حاشیه نشین پایتخت است.
مازیار فکری ارشاد، منتقد سینما در خرداد سال ۹۱ در نقدی بر مستند کهریزک در روزنامه جام جم نوشت: مستند «کهریزک چهار نگاه» فیلمی ۴ اپیزودی شامل نگاه ۴ مستندساز (رخشان بنی اعتماد، پیروز کلانتری، محسن امیریوسفی و بهمن کیارستمی) به آسایشگاه مشهور سالمندان و معلولان کهریزک است، اما این فیلم که در سی امین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و استقبال خوبی هم از آن شد تنها درباره آسایشگاه و ساکنانش نیست. در حقیقت این نام و این مستند بهانه ای شده تا ۴ مستندساز به کندوکاو در باب موضوعاتی چون سالخوردگی، زوال، ناتوانی و انگیزه بپردازند.
رخشان بنی اعتماد با سابقه ای درخشان و طولانی از مستند سازی اجتماعی در کنار آثار سینمایی اش که آنها نیز جملگی دغدغه های جدی اجتماعی دارند، اکنون در آستانه ورود به هفتمین دهه زندگی با موضوعی تازه دست و پنجه نرم می کند، سالخوردگی و زوال و این که چگونه باید با آن کنار آمد. بهانه اش هم انتقال مادرش به آسایشگاه سالمندان کهریزک است.
بنی اعتماد در اپیزود خود ضمن روایت مراحل انتقال مادرش به آسایشگاه و زایش این دغدغه در ذهنش که مدتی بعد، جای خودش هم در همین آسایشگاه است، وارد کهریزک شده و علاوه بر مدیران و کارکنان آسایشگاه، به برخی از ساکنان این محل هم نزدیک می شود. در لحظاتی از این اپیزود افراد خانواده بنی اعتماد (مادر، همسر، دختر و پسرش) هم دیده می شوند، اما آنچه از گفتار متن و حضور پررنگ کارگردان جلوی دوربین بر می آید، انتقال مادر به آسایشگاه و آشنایی با ساکنان این مکان، دغدغه ای تازه در ذهن فیلمساز پدید آورده و اکنون در قامت یک اندیشمند کنشگر به نهایت خود نیز می اندیشد. او که به اعتراف خود در همین فیلم، سال ها از فکرکردن به چنین مکان و آخر و عاقبتی پرهیز می کرده، حالا که ناچار است به هر دلیل مادر خود را در آسایشگاه سالمندان ساکن کند به خود آمده و به طور جدی به انتقال خود در دوران سالمندی به این مکان فکر می کند.
حتی در جایی از گفتار متن، صدای آرام و اندکی خش دار کارگردان را می شنویم که می گوید این فکر را با فرزندانش باران و سهراب هم در میان گذاشته و هر دو بشدت با این ایده مخالفت کرده اند، اما بنی اعتماد با اطمینان می گوید که روزی آنها را قانع خواهد کرد.
تصاویر این اپیزود در برخورد با سالمندان مقیم آسایشگاه، گذران زندگی و درد دل هایشان بسیار یادآور حال و هوا و لحن مستند های اجتماعی بنی اعتماد در دهه های گذشته از مشکلات زنان و مردان حاشیه نشین پایتخت است.
لحنی که در آن فقط برای سوژه هایش دل نمی سوزاند، بلکه با آنها همدلی و حتی همذات پنداری می کند و قصد استفاده تبلیغاتی یا ژورنالیستی از این سوژه ها مقابل دوربین و به بهانه مستند را ندارد.
از این منظر اپیزود رخشان بنی اعتماد در مجموعه چهارگانه «کهریزک چهار نگاه» را می توان یکی از بهترین قسمت های این مجموعه دانست.
محسن امیریوسفی (فیلمساز جوانی که متاسفانه این روز ها در بستر بیماری است) نیز با هملت در کهریزک غافلگیرمان می کند. تعدادی از معلولان آسایشگاه کهریزک به همت یکی از خودشان، گروهی تئاتری تشکیل داده اند و می کوشند نمایشنامه سنگین هملت را تمرین کرده و در آسایشگاه روی صحنه ببرند.
این دستمایه به اندازه کافی جذابیت های متنی و فرامتنی دارد. حال این را اضافه کنید به طنز سیاه و درونی امیریوسفی که در فیلم های داستانی «خواب تلخ» و «آتشکار» هم هویدا بود.
او با هوشمندی تناقض ها را از دل موضوع بیرون می کشد و به نمایش می گذارد. عدم تناسب بازیگران هر نقش به لحاظ فیزیک یا صدا با نقشی که از نمایشنامه هملت شکسپیر به عهده گرفته اند، مهم ترین این پارادوکس هاست.
ضمن آن که در این اپیزود با پدیده جالبی به نام آقای بختیاری رهبر گروه تئاتر، کارگردان و بازیگر نقش هملت روبه​رو هستیم. فردی که به رغم نابینایی و محدودیت های
حرکتی ناشی از معلولیت، مملو از انرژی مثبت، شور زندگی و اشتیاق بازیگری است.
بختیاری چنان جلوی دوربین امیر یوسفی معرکه را به دست می گیرد و قاب را پر می کند که از مقطعی به بعد، به قهرمان اصلی یک فیلم به ظاهر مستند تبدیل می شود.
یک شوخی با مزه با موضوع هدفمندی یارانه ها هم در این مستند گنجانده شده که تعریف کردنش در اینجا لطف آن را از بین می برد و باید خودتان آن را ببینید و بشنوید.
۲ اپیزود دیگر ساخته پیروز کلانتری (با عنوان «حکمت شادان») و بهمن کیارستمی در این مجموعه هست که البته به نظرم با کیفیت هنری یا بکر بودن موضوع یا تاثیر گذاری با اپیزود های بنی اعتماد و امیریوسفی برابری نمی کند.
البته قرار هم نیست همه اپیزود های یک مجموعه شامل ۴ مستند برابر باشند. هریک از این چهار مستندساز از نقطه نظری منحصر به فرد به سراغ موضوع رفته و هر یک به فراخور حال، تصویری شاداب و متفاوت از مکانی ارائه داده اند که با نگاه عمومی و تلقی جامعه نسبت به آسایشگاه سالمندان و معلولین کهریزک متفاوت
است.«کهریزک چهار نگاه» مستندی است که قطعا ارزش دیدن دارد.