
مرتضی پورصمدی از سینمای تجربی و مستند میگوید
سینمای تجربی مرحله گذار است
هنر و تجربه: مرتضی پورصمدی عکاس و فیلمبردار بیش از سی سال است در سینمای مستند و بعدها داستانی ایران فعالیت. این فیلمبردار باسابقه و ۶۲ ساله از تلویزیون شروع کرد و نقش او در سینمای مستند مردمنگار غیرقابل چشمپوشی است. پورصمدی از مدرسه عالی رادیو و تلویزیون فارغالتحصیل شده است و در فیلمهای بسیاری از قبیل «گیلانه»، «تهران ۷ صبح» ، «شبانه»،« شبانه روز» و «هیس دخترها فریاد نمیزنند» و مجموعهها تلویزیونی و آثار متعدد مستند مدیر فیلمبرداری بوده است. بسیاری از این آثار ا با هم تفاوت دارند و هریک به انواع مختلفی از سینما تعلق دارند.
از مرتضی پورصمدی در مورد تفاوت تجربهاش در فیلمبرداری آثار سینمای تجربی و متفاوت با کار در سینمای بدنه پرسیدیم. پور صمدی سینمای تجربهگرا را قسمتی از شرایطی میداند که مشغول تجربه آن هستیم و میگوید: «معمولترین پاسخم به سوال شما این است که ما اساساً در دوران رنسانس و دگرگونی تدریجی به سر میبریم. جهان سینما چهل پنجاه سال پیش از این از مرحلهای که ما هستیم عبور کرد و به آرامش رسید. امروز ما داریم آن را تجربه میکنیم. پیشنهادم این است که اسم آن را مرحله گذار از تجربه بگذاریم. ویژگیهای این سینما کمهزینگی، جرات و جسارت و رفتار جسورانه ناشی از اعتماد به نفسی بیشتر از میزان حقیقی است. اینها ویژگیهای جوانی است. سینمای تجربی یعنی عرصه تاخت و تاز جوانهایی حدوداً سی ساله که میخواهند اتفاق نویی رقم بزنند. ما در آغاز این راه هستیم.»
پورصمدی نفس تلاش برای تجربهگرایی را مفید ارزیابی میکند، هرچند اعتقاد دارد این فضا به تدریج به سینمایی کلاسیکتر منجر خواهد شد. «اگر یادتان باشد ده یا پانزده سال پیش تب سینمای معناگرا رایج شد. دعوای ما سر واژهها نیست. چیزهای مثبتی در این موج سینمایی جدید وجود دارد. یک نسل عصیانگر و به شدت آرمانخواه که علیه همه ارزشهای کلاسیک قیام میکنند . پارهای موفق میشوند و بعضی هم موفق نمیشوند اما همین تلاشی که صورت میگیرد مثبت است و من از این جریان سینمایی دفاع میکنم.این جوانها آرام آرام تجربه میکنند و عیبهای کارشان را پیدا میکنند و به مرور با بالاتر رفتن سن معقولتر رفتار میکنند و به سینمای معقول و جذابی میرسند.»
این فیلمبردار قدیمی سینمای ایران در مورد تشکیل گروه هنر و تجربه اعتقاد دارد: «این که سینماهایی به گروه هنر و تجربه اختصاص داده شده اقدام مثبتی است. مخاطبانی هم علاقمند به فیلمهای این گروه شدهاند چون دیگر حوصله سینمای بدنه را ندارند از بس که این سینما بیخاصیت و خنثی شده است.»
مرتضی پورصمدی سالها در زمینه مستند فعالیت کرده است. در حقیقت دورهای از کارنامه کاری او به سینمای مستند اختصاص دارد. «همسران حاج عباس»، «تاراز» و مجموعه مستندهای «کودکان سرزمین من» بخشی از کارهای او در این زمینه هستند. پورصمدی در مورد اکران مستند در گروه هنر و تجربه و راههای دیده شدن فیلم مستند میگوید: «ما در حداقلها دست و پا میزنیم. محل اصلی نمایش مستند تلویزیون است. تلویزیون شبکه مستند را راه انداخت که با کلی احتیاط شروع کرد به نمایش دادن برخی از این فیلمها. البته اکران فیلمها مستند صددر صد به سینمای مستند کمک میکند اما مخاطب سینمای مستند محدود است. امروز مخاطب اصلی ما در سینمای مستند نسل جوانی است که به سادگی از هرچیزی قانع نمیشود.»
پورصمدی تغییر سلیقه عمومی را از طریق رسانههای عمومیتر ممکن میداند و معتقد است محدود بودن دایره مخاطب از ویژگیهای این سینما است. «دیده شدن سینمای مستند اتفاقی است که باید در تلویزیون بیفتد که با شبکه مستند تا اندازه کمی هم افتاد. البته در کل تلویزیون چندان توجهی به این سینما ندارد، جشنوارههای مختلفی هم هستند که صد نفر یا دویست نفر در سالن این فیلمها را میبینند. مخاطب جشنواره نهایت هزارنفر است. کار مستند باید از رسانه عمومیتری پخش شود و کمکم سلیقه ایجاد شود و مخاطب عادت کند به تماشای آن. مخاطبی ساخته شود که مثلا هرشب راس ساعت خاصی به تماشای مستند بنشیند. اگر محافظهکاری باشد که این را نشان بدهیم و آن یکی را نشان ندهیم کار پیش نمیرود. ما در آغاز این راه هستیم. همه جا از این مرحله عبور کرده اند ما هم عبور میکنیم.»
او درباره گسترش مخاطبان سینمای مستند هم خیلی رویایی فکر نمیکند:«توقع بیجایی است که انتظار داشته باشیم گروه کثیری از مخاطبین مستند را دوست داشته باشند، اما آرام آرام و باتکرار این فضا ایجاد خواهد شد. از این گذشته مخاطب خیلی از مستندها در درجه اول مسئولین هستند. چه اشکالی دارد هفتهای یکی دوساعت در مجلس برای مسئولین مستند پخش کنند؟ خیلی از مشکلات ممکن است از این طریق منعکس شود. نمایندگان که وقت ندارند در همه جای کشور حاضر باشند. سینمای مستند میتواند چشم مسئولین شود.»
از پورصمدی می پرسیم در حال حاضر در چه کاری مشغول است و با خنده جواب میدهد: « مشغول گذراندن دوران نقاهت بعد از جشنواره هستم!» مرتضی پورصمدی ورود نیروی جوان به سینما را ناگزیر میداند. «دیر یا زود، چه قدیمیترها بخواهند چه نخواهند، جوانها خواهند آمد.»