هنر و تجربه: اولین نشست نقد و بررسی فیلم‌های گروه هنر و تجربه در سال ۱۳۹۴، عصر سه‌شنبه ۲۵ فروردین با نقد و بررسی فیلم‌ «انارهای نارس» در خانه هنرمندان برگزار شد. رضا صائمی به عنوان منتقد و علی علایی به عنوان مجری در کنار کارگردان و نویسنده فیلم‌نامه به نقد و تحلیل فیلم پرداختند.فائزه عزیزخانی کارگردان فیلم «روز مبادا» نیز برای این نشست به سالن آمده بود.

در ابتدای این نشست مجیدرضا مصطفوی ،کارگردان فیلم، به درخواست مجری برنامه کمی از سوابق سینمایی خود گفت: «سال ۱۳۷۵ در سن ۱۳ سالگی، داور جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان بودم که مرحوم «زاون قوکاسیان» از بانیان آن بود. تا این که در ۱۶ سالگی به پیشنهاد این استاد، تدوین فیلم‌های کوتاه و مستند را آغاز کردم. بین سال‌های ۷۸ تا ۸۵ عمدتا تدوین کار می‌کردم و چیزی حدود صد فیلم کوتاه و چند فیلم سینمایی از جمله فیلم آن سه نقی نعمتی و مصطفی قربان‌پور را تدوین کرده‌ام. به این ترتیب درگیر فیلم سینمایی بلند شدم و در نهایت تصمیم گرفتم، یک فیلم بلند بسازم. چیزی حدود چهارسال هرروز به وزارت ارشاد وقت می‌رفتم و هربار طرح‌هایم رد می‌شد. رفته رفته از گرفتن مجوز سینمایی منصرف شدم و به همین خاطر برای انارهای نارس اقدام به گرفتن مجوز ویدئویی کردم که حتی آن را هم ندادند. در مرحله پیش‌تولید بودم و نمی‌خواستم بدون مجوز کار کنم. در نهایت یک مجوز ویدئویی عجیب و غریب صادر شد که  نه نیروی انتظامی آن را قبول داشت و نه شهرداری با ما همکاری می‌کرد و نه حتی مترو. به هرحال  با آن مجوز توانستم ۳۱ جلسه فیلم‌برداری کنم. مدتی بعد از پایان فیلم‌برداری انتخابات سال ۹۲ برگزار شد. با توجه به شرایط به وجود آمده و امیدی که در جامعه ایجاد شده بود، فیلم را دوباره تدوین کردم و کمی از تلخی و سیاهی فیلم کاستم».
بعد از توضیحات ابتدایی کارگردان، رضاصائمی منتقد این جلسه، نکاتی را درباره مضمون فیلم یادآورشد: «واقعیت این است که در یک دهه گذشته به دلایل مختلف اجتماعی و سیاسی موجب شده بود که طبقه کارگر و قشر آسیب‌پذیر جامعه در سینمای ما فراموش شوند و کم‌تر به بیان مصائب و مشکلات آن‌ها پرداخته شود. با چند فیلمی که در یکی دوسال اخیر ساخته شده ، سینمای ایران دوباره بازگشتی به طبقه کارگر داشته است. به طور فیلم خداحافظی طولانی نیز در بیان همین فضا ساخته شده است. البته باید بگویم توجه به این طبقه و پرداختن به آن خود به تنهایی نمی‌تواند یک فضیلت محسوب شود. بلکه نوع نگاه و رویکردی که فیلم‌ساز به این طبقه دارد از اهمیت برخوردار است و به سوژه هویت می‌دهد».

او درادامه پیرامون ضرباهنگ فیلم توضیح داد: «شاید جاهایی از فیلم برای خیلی از تماشاگران خسته کننده و ملال‌انگیز بوده باشد. به اعتقاد من فیلم کمی دیر شروع شد و اگر شروع اتفاق فیلم چیز حدود ۲۰ دقیقه زودتر رخ می‌داد، ریتم فیلم تندتر می‌شد. اما برای تحلیل این موضوع می‌توان گفت شاید پشت این کندی ریتم، خودآگاهی فیلم‌ساز و خواسته او وجود داشته باشد تا تماشاگر این ملال‌انگیز بودن زندگی را بهتر حس کند».

این تحلیل با توضیحات مصطفوی همراه شد: «البته فیلم را ۸ دقیقه نسبت به نسخه‌ای که در جشنواره سی‌ودوم به نمایش درآمد، کوتاه‌تر کردم. صحنه‌های چندانی از فیلم‌ حذف نشد و بیشتر سعی کردم، سکوت‌های زیادی فیلم را کم‌تر کنم. با این وجود در آن شرایطی که فیلم را می‌ساختم، از زمانی که فیلم‌نامه داشت شکل می‌گرفت، زمان هر پلان فیلم را می‌دانستم و سعی هم نکردم در کارگردانی یا تدوین ریتم تندتری به کار گیرم. چون فکر می‌کردم که شاید آدم‌هایی که قصه فیلم را جلو می‌برند، جهانی با ریتمی تندتر از این ندارند».

در ادامه نشست نوبت به مهدی تراب‌بیگی نویسنده فیلم‌نامه رسید تا  ازچگونگی شکل‌گیری فیلم‌نامه بگوید: «اولین بار که با طرح مواجه شدم کمی جا خوردم. با خود گفتم در زمانه‌ای که مخاطب سینما داستان‌های پیچیده‌ و پر از کشمکش را می‌بیند، کم‌تر مخاطبی تمایل به تماشای چنین داستانی دارد. اما شجاعت کارگردان و چیزی که در قصه وجود داشت، به من اطمینان داد تا برای نوشتن فیلم‌نامه همکاری کنم».

او سپس به معلولیت پای شخصیت انسی (آنا نعمتی) اشاره کرد: «این تمهید به نوعی به روان‌شناختی شخصیت کمک می‌کرد و انفعال او را بهتر نشان می‌داد. ضمن این که اعتماد به نفس شخصیت را هم از او گرفته بود».
مجیدرضا مصطفوی در بخش دیگری از این نشست از تمامی منتقدانی که برای فیلم نقد نوشته‌اند، تشکر کرد: « انارهای نارس شاید تنها فیلمی بود که در جشنواره سی و دوم فضای دوقطبی ایجاد کرد و موافقان و مخالفان بر آن نقد نوشتند. من تمام نقدهای مخالفان را جمع‌آوری کردم و به تک‌تک‌شان زنگ زدم و از آن‌ها تشکر کردم. می‌توان گفت در قدم اول انارهای نارس فیلمی خنثی نیست چرا که بر روی آن نقد نوشته شده‌است».

کارگردان انارهای نارس هم‌چنین از فیلم‌بردار فیلم «روزبه رایگا» نیز یاد کرد: «روزبه رایگا را از سال‌ها قبل می‌شناختم و از روزی که فیلم‌نامه نوشته شد، در نظر داشتم تا با روزبه رایگا را به عنوان فیلم‌بردار همکاری کنم. او هم سینمای پردیالوگ دوست ندارد و مثل خود من دوست دارد در کارهای خود همواره تجربه کند. مطمئن بودم که او می‌تواند کمک بسیاری به تصویرسازی‌های انارهای نارس کند».
‌‌در ادامه رضا صائمی در خصوص انتقادات سخت‌گیرانه‌ای که به فیلم می‌شود،گفت: «وقتی داریم درباره یک کارگردان فیلم‌اولی صحبت می‌کنیم، معمولا کمی با اغماض و تساهل و تسامح بیشتری صحبت می‌کنیم. یادمان باشد در چندساله اخیر خیلی از اتفاقات جدید و پدیده‌های سینمایی‌مان کاراولی بوده‌اند. بسیاری از کارگردان‌های کاراولی امروز، کارشان بهتر از کار اول کارگردانان سرشناس و باتجربه‌ای است که سال‌ها پیش اولین فیلم خود را ساخته‌اند. به طور مثال اولین فیلم آقای مهرجویی و آقای کیمیایی را مقایسه کنید با فیلم کاراولی‌های امروز. باید منتظر بود که مجیدرضا مصطفوی در کارهای بعدی خود پیشرفت بیشتری داشته باشد».

علی علایی مجری برنامه نیز در تایید صحبت‌های منتقد این نشست، افزود: «نفس تاسیس گروهی به نام هنر و تجربه، ایجابی و تشویقی بوده است. اگر هم منتقدان درباره فیلم‌های این گروه بحث می‌کنند، به قول هوشنگ گلمکانی، باید با دیدی خطاپوش به نقد آثار بنشینند. این جریان در جهت تقویت سینمای ایران است و باید به آن کمک کنیم».

در پایان مصطفوی باتشکر از آنا نعمتی به خاطر تلاش‌هایی که برای رسیدن به نقش «انسی» در فیلم کرده است، ایجاد یک پاتوق و یک مجموعه سالن برای گروه هنر و تجربه را ضرورت دانست و از همه خواست تا این گروه را تبلیغ کنند: «خواهش من از همه دوستان این است که گروه هنر و تجربه را تبلیغ کنید. این یک جریان فرهنگی است که اگرچه سلیقه همه ما نباشد، اما این‌که این مجموعه فیلم در کنار هم قرار گرفته است و نمایش داده می‌شود، اتفاق خوب و مهمی است. می‌توان به آن انتقاداتی وارد کرد، اما این عمل پس از شش ماه غیرمنصفانه است. هر جریان فرهنگی، نقدپذیر است اما باید اجازه داد تا از تشکیل آن زمان بگذرد. آمار جالبی که در سال ۲۰۱۴ در آمریکا منتشر شد، حاکی از این بود که ۲۰درصد فروش کل سینماهای آمریکا از سینمای مستقل بوده است. گروه هنر و تجربه با حمایت محدود دولتی روی پا ایستاده است و برخی دارند برچسب دولتی بودن به آن می‌زنند. در حالی که فیلم خود من صددرصد با هزینه شخصی ساخته شده‌ و حالا در گروه هنر و تجربه در حال اکران است. در تمام دنیا بخشی از فروش سینما، از سینمای مستقل حاصل می‌شود. امیدوارم در آینده بر طیفی که فیلم‌های هنر و تجربه را می‌بینند، افزوده شود و سالن‌های بیشتری نیز در اختیار داشته باشد».

عکس:میلادبهشتی