
هنر و تجربه در سیوسومین جشنواره بینالمللی فیلم فجر
فراتر از خود:همنشینی اجباری سارق و روانکاو
هنر و تجربه:فیلم «فراتر از خود» به کارگردانی بنجامین هایدنبرگ محصول اتریش، آلمان و سوییس، از فیلمهای بخش هنر و تجربه سیوسومین جشنواره بینالمللی فیلم فجراست.
هایدنبرگ چهارسال بعد از تریلر جنایی «دزد»، سراغ داستانی با زمینههای روانکاوانه و لحنی کمیک رفتهاست.
بنجامین هایدنبرگ ۴۱ ساله فارغالتحصیل آکادمی هنرهای زیبای مونیخ است و متعلق به جریانی سینمایی که با نام مکتب مدرسه برلین شناخته میشود. گروهی از فیلمسازان مستقل آلمانی که در تلاش برای احیای سینمای هنری آلمان بعد از غولهای دهه هفتاد و هشتاد میلادی مثل راینر ورنر فاسبیندر، ویم وندرس و ورنر هرتزوگ هستند.
گرچه احتمالا بنجامین هایدنبرگ مثل هرکس دیگری که از یک خانواده معروف باشد، احتمالا دل خوشی از این جمله در تمام معرفیهایش ندارد، اما در معرفی او نمیتوان از نسب خانوادگی او چشمپوشی کرد. او نوه ورنر هایدنبرگ فیزیکدان مشهور آلمانی است. هایدنبرگ در آلمان مجله سینمایی رولور را منتشر میکند که همانطور که ار نامش پیداست (رولور به معنی نوعی هفتتیر) رویکردی رادیکال در فرم و بیان سینمایی دارد.
فراتر از خود، فیلم جدید هایدنبرگ داستان همنشینی اجباری یک خلافکار فرصتطلب با یک روانکاو پیر است. نیک خلافکاری که زندگیاش را از راه دزدی کتابهای نایاب میگذراند، در فرار از گانگسترهایی که او را تعقیب میکنند، به ویلایی کنار یک دریاچه در دامنه کوههای آلپ پناه میبرد. در آنجا به روانکاو کهنهکار و سرشناسی برمیخورد که به واسطه موفقیتش در دوران جوانی که مصادف با حکومت نازیها بوده، احساس گناه میکند. نیک، ویلای پیرمرد را پناهی برای خود محسوب میکند و روانکاو او را یک مورد درمانی مناسب میبیند و رابطه عجیبی بین این دو شخصیت متفاوت شکل میگیرد. نام فیلم مستقیما از مفاهیم روانکاوی فرویدی بیرون آمده است که بحثهای دنبالهداری روی مفاهیم ایگو (خود) و سوپر ایگو (فراخود) دارد.
فیلم فراتر ازخود، در شصت و چهارمین دوره جشنواره برلین در بخش پانوراما شرکت کرد. دزد فیلم قبلی این کارگردان، سال ۲۰۱۰ نامزد خرس طلای برلیناله بود که البته در انتها جایزه به سمیح کاپلان اوغلوی ترکیهای رسید. دزد براساس زندگی واقعی دونده ماراتن و سارق اتریشی دهه هشتاد میلادی یوهان کاستنبرگر ساخته شد و پرداختی غیر احساساتی به این درام جنایی بود. اینبار هایدنبرگ زندگی پرتلاطم یک خلافکار را در تقابل با زندگی آرام و مرفه یک دانشمند در کنار دریاچهای کوهستانی قرار دادهاست. این تقابل سکانسی از فیلم پیشین او «دزد» را به خاطر میآورد که سارق فیلم در فرار از دست پلیس به خانهای پناه برده بود و مرد ثروتمند صاحب خانه سعی میکرد او را از عواقب این کار بترساند. هالیوود ریپورتر در مجموعه یادداشتهای جشنواره برلین درباره فراتر از خود مینویسد: «رویکرد فیلم به شخصیت روانکاوش و نیز عنوانبندی ساده و استفاده از موسیقی جاز به سبک قدیم، ارجاعهایی به وودی آلن در خود دارد ولی در فیلم اثری از آن طنز هوشمندانه آلن در برترین آثارش دیده نمیشود. فیلم به طرز ستایش برانگیزی بلندپروازانه است اما کلیتش همسنگ اجزای تشکیلدهنده آن نیست. این فیلم در میان آثار به یاد ماندنی هایدنبرگ قرار نمیگیرد و بیشتر به لغزشی فرویدی شبیه است.» با این حال خلاصه داستان فیلم و سابقه هایدنبرگ به اندازه کافی جذاب هست که بخواهیم تجربه منتقد هالیوود ریپورتر را یک بار خودمان بیازماییم.