هنر و تجربه: «پنج تا پنج» در میان فیلمهای به نمایش درآمده در گروه هنر و تجربه یک ویژگی متمایز دارد. در حالیکه فیلمنامه عمده فیلمهای به نمایش درآمده در اکران هنر و تجربه توسط کارگردان نوشته شده است، این فیلم یک اثر اقتباسی است که توسط کسی غیر از کارگردان نوشته شده است. فیلمنامه پنج تا پنج اقتباسی از نمایشنامه «پنچری» نوشته فردریش دورنمات سوییسی است.
ماهان حیدری نویسنده فیلمنامه «پنج تا پنج» با تصمیم بر اقتباس از یک نمایشنامه، آنهم یک نمایشنامه که اساسا برای اجرا در رادیو نوشته شده، دست به ریسک زده است. از ماهان حیدری به عنوان اولین سوال پرسیدیم او در نگارش فیلمنامه برای تبدیل کردن یک متن تئاتری به متن سینمایی و همچنین برای نزدیک کردن متن به فضای ایران و موقعیت زمانی ایران امروز چه کاری کرده است.
حیدری در پاسخ با اشاره به بعضی از درخشانترین نمونههای اقتباس از تئاتر در سینمای جهان این کار را در دنیا یک روند دائمی میداند که در سینمای این سالهای ایران کمتر به آن دست زده شده است:«خیلی از فیلمهای درخشان تاریخ سینما فیلمهایی دیالوگمحور هستند و در یک لوکیشن ثابت و براساس اقتباس از نمایشنامههای موفق ساخته شدهاند. “دوازده مرد خشمگین” ساخته سیدنی لومت که براساس نمایشنامهای از رجینالد رز است، روایتی درخشان از دوازده مرد عضو هیات منصفه است که باید درباره گناهکاری یا بیگناهی یک جوان تصمیم بگیرند. فیلم “طناب” آلفرد هیچکاک هم اقتباسی از تئاتر است که در یک اتاق و بین تعدادی دانشجو و یکی از اساتیدشان میگذرد. هیچکاک فیلم را از لحاظ ساختار و به نسبت فیلمهای دیگرش ساده روایت کرده اما موضوع آن حل یک معماست. جلوتر که بیائیم رومن پولانسکی هم براساس نمایشنامه “خدای کشتار” یاسمینا رضا فیلم موفقی ساخت. فیلمهای دیالوگمحور در سینمای جهان زیاد است و بعضی از این فیلمها از درخشانترینها هستند. در کارهای دورنمات یک معمایی همیشه در نوشته و در متن وجود دارد. پنچری هم یک درام روانشناسانه و جهان شمول است. رئال هم نیست و فضایی فراواقعی دارد. شاید آن چهارنفر اصلا وجود نداشته باشند و کل محاکمه یک واگویهای از گذشته خود کاراکتر باشد. کاری که هر آدمی ممکن است جلوی آینه انجام بدهد و گذشته خودش را مرور کند و شاید خودش را به محاکمه هم بکشد. در سینمای ما البته این نوع از اقتباس که با ساختاری ساده و بدون کارهای عجیب و غریب به دیالوگها گوش بدهیم، کم است. در نگارش فیلمنامه هم سعی کردیم که به کارهای اجتماعی نزدیک شود و نکاتی را مدنظر قرار دادیم. مشکل بزرگ این روزهای ما مسائل اقتصادی است و وجود مفسدین اقتصادی که ما یکی از آنها را جلوی دوربین آوردیم.»
البته اقتباس از تئاتر در سینمای ایران و به خصوص با موج نو در اواخر دهه چهل کمسابقه نیست:«درخشانترین اقتباسها در سینمای ما را داریوش مهرجویی داشته است. در فیلم “پری” از فرانی و زویی سالینجر اقتباس کرد و در “سارا”از خانه عروسک ایبسن و در “گاو” از نمایشنامه ساعدی. ناصر تقوایی و خیلیهای دیگر هم اقتباسهای موفقیداشتهاند. “شازده احتجاب” هم یک نمونه دیگر است. در سالهای اخیر هم بهرام توکلی از کارهای تنسی ویلیامز و فرزاد موتمن از شبهای روشن داستایوسکی اقتباس کردند. اما اثری که تا این اندازه دیالوگمحور باشد، در یک فضای بسته و مبتنی بر دیالوگ باشد، کمتر داشتهایم.»
ماهان حیدری در پاسخ به سوال سایت هنر و تجربه در مورد میزان تغییراتی که در نمایشنامه برای تبدیل آن به فیلم اعمال شده است نیز گفت: «این یک نمایشنامه ۲۰ صفحهای است و در واقع یک نمایشنامه کوتاه است. ما جز خط اصلی که آدمی به علت پنچری ماشینش باید یک شب با تعدادی آدم ناشناس سرکند و در بازی آنها شرکت کند، چیزی از نمایشنامه برنداشتیم. در انتخاب حوادث اصلی هم مواردی که به فرهنگ بومی ما نزدیک نبود را حذف کردیم. این یک برداشت آزاد است و ما باید خط اصلی را حفظ میکردیم و بعد با اضافات خودمان به متن بال و پر میدادیم.»
در تیتراژ فیلم نام ماهان حیدری علاوه بر نویسنده، به عنوان مجری طرح و انتخاب بازیگر نیز ذکر شده است. حیدری در خصوص حضورش در پشت صحنه و زمان فیلمبرداری و سایر کارهایی که برای تولید این فیلم انجام داده است توضیح داد: «علاوه بر کار نوشتاری، مجری طرح بودم و جانشین تهیهکننده و مشاور در انتخاب بازیگر. اعتقادی از قبل داشتم که ما وقتی فیلمنامه مینویسیم نباید متن را تحویل بدهیم و برویم. رضا کیانیان هم با من همعقیده بود. اگر در زمان فیلمبرداری حضور داشته باشیم بسته به فضا و بازیگران با کمک و همفکری گروه، میتوانیم تغییراتی در متن در حد روتوش انجام بدهیم که به بهتر شدن کار کمک کند که این اتفاق هم افتاد.»
ماهان حیدری که فیلمنامه «پنج تا پنج» اولین کار سینمایی او است که به اکران راه پیدا کرده و چند فیلم دیگر به عنوان نویسنده در انتظار اکران دارد، پیش از این هم دستیار و هم برنامهریز و هم منشی طرح در پروژههای مختلف بوده است. از او میپرسیم آیا از نتیجه نهایی کار راضی است؟ و اگر به عقب برمیگشت چه تغییراتی در کار اعمال میکرد. حیدری اینطور پاسخ داد: «از نتیجه نهایی و تجربه کردن این کار راضیام. هربار که تجربه کنیم اتفاق بهتری میافتد و هم من و هم خانم اوتادی اگر قرار باشد یکبار دیگر این فیلم را میساختیم فیلم بهتر از قبل میشد. اما در مجموع کاری قابل دفاع شده است که تجربهای نو است.»