هنروتجربه/نرگس خرقانی:هرچند فیلم «پریدن از ارتفاع کم» نخستین تجربه کارگردانی حامد رجبی به شمار میرود اما این کارگردان پیش از این به عنوان فیلمنامهنویس نیز فعالیت داشته است و عمده فعالیت فیلمنامهنویسیاش نیز نگارش فیلمنامههایی به همراه مجید برزگر است.
اشاره به این نکته از این رو مهم است که «پریدن از ارتفاع کم» را میتوان ادامه روند فیلمنامههایی دانست که در آنها رجبی با برزگر همکاری داشته است؛ یعنی فیلمهای «فصل بارانهای موسمی» و «پرویز». هرچند که اشتراکات این فیلم با «پرویز» بسیار بیشتر است.
داستان فیلم در ارتباط با زنی به نام نهال با نقشآفرینی نگار جواهریان است که چند سالی است با همسرش زندگی میکند و به تازگی نیز باردار شده است. در ماه چهارم نهال با مراجعه به دکتر متوجه میشود که فرزندش مرده است و باید بچهاش را سقط کند. این اتفاق ضربه روحی شدیدی را به نهال وارد میکند، و این را در ادامه و در واکنش نهال به این پیشامد متوجه میشویم.
رفتارهای نهال تا حد زیادی متفاوت است و بیشتر شبیه به نوعی جنون و یا ایستادن در مقابل روند معمول جامعه است.
شوهر نهال با نقشآفرینی رامبد جوان، مردی بسیار معمولی است، یک کارمند اداره است که تمام تلاش خود را برای بهبود شرایط زندگیاش دارد، آن هم با انجام اضافهکار و پساندازهای حداقلی. ازجمله در تلاش است تا خانه بخرد و اتومبیل پرایدش را به یک پژوی چندسال کارکرده تبدیل کند و همه اینها در دنیای بابک، همسر نهال، نشانههایی از موفقیت و پیشرفت در زندگی است و با دلخوش کردن خود به همین حداقلها زندگیاش را میگذراند.
نهال بر خلاف بابک در بند این دلخوشیهای مادی و کوچک نیست و با توجه به مردن فرزندش این طرز تفکر او عیانتر میشود. در واقع نهال را میتوان نماینده تفکری دانست که از روزمرگی و تکرار خسته شده است و به هر شکل ممکن میخواهد مخالفت خود را با شرایط موجود نشان دهد، به طوری که این نوع رفتارها، از دید دیگران شبیه به جنون و دیوانگی است.
در فیلم اشاره میشود که نهال در گذشته مشکلات روحی داشته و از قرص استفاده میکرده است. هرچند که بهطور کامل به مشکلات نهال اشاره نمیشود اما به نظر میرسد که در گذشته نیز نهال رفتارهای عجیبی از خود بروز داده است و برای همین هم همسرش بابک و خانواده نهال تا حد زیادی آمادگی برخورد با رفتارهای عجیب و غیرعادی نهال را دارند.
اما برخوردهای نهچندان تند مردم پیرامون نهال در این فیلم عجیب به نظر میرسد. با توجه به آمارهای بسیار بالای دعواهای خیابانی در ایران خصوصا در شهرهای بزرگ که گاهی بابت موضوعات بسیار پیش پا افتاده اتفاق افتاده است کاستن از خشونت آدمهای موجود در فیلم، اتفاقات فیلم را از واقعیت دور میکند.
این در حالی است که شخصیتهای موجود در فیلم، همگی از دل واقعیت امروز جامعه ایران میآیند، بنابراین انتظار میرود که همه اتفاقات فیلم نیز در خدمت واقعیت باشد.
اعتراض جنونآمیز نهال به آدمهای پیرامونش بیشتر خلاصه شده است در رکگوییهای او و بیان حقایقی که همه از آن آگاهی دارند اما مصلحتاندیشی مانع از این میشود که این حقایق را به زبان بیاورند. مصداق این اتفاق را میتوان در ضربالمثل معروف «حقیقت تلخ است» یافت. این فیلم نیز اشاره به این مهم دارد که حقیقت بسیار تلخ است و بسیاری از مردم یارای روبهرو شدن با آن را ندارند.
اما کارگردان فیلم، حامد رجبی، برای بیان این حقایق تلخ آنقدرها هم کاراکترهای فیلمش را عذاب نداده است. شاید تندترین صحنه فیلم، همان مهمانی است که نهال به مناسبت خرید خانه راه انداخته است و آنجا همه مهمانان به تصور اینکه نهال در آبمیوهشان سم ریخته است استفراغ میکند. این صحنه را که بیشتر جنبه نمادین دارد میتوان مانیفست فیلمساز دانست که از این روزمرگی و مناسبات احمقانه اجتماعی اظهار انزجار میکند و این را در قالب حالت تهوع و بالا آوردن نشان میدهد.
شباهت فیلم «پریدن از ارتفاع کم» به فیلم «پرویز» بسیار است. در آن فیلم هم، شخصیت اصلی به دلیل برخوردهای اطرافیان به نوعی جنون رسیده است. با این تفاوت که وضعیت پرویز در مقایسه با نهال بسیار حادتر است و برخوردهای پرویز نیز بسیار خشونتبارتر و فاجعهآمیزتر است.
نهال به مانند پرویز، پاکباخته نیست و هنوز اطرافیانش او را جدی میگیرند. بنابراین رفتارهای نیمه آنارشیستی نهال که بر خلاف پرویز خشونتی در آن وجود ندارد تا حد زیادی قابل توجیه است. زیرا نهال هنوز به مانند پرویز به ته خط نرسیده است که دست به هر کار ترسناکی بزند.
در این میان بازی روان و قابل تأمل نگار جواهریان به فیلم کمک بسیاری کرده است و بازی سرد او در این نقش بسیار خوب است. رامبد جوان نیز در نقش مردی معمولی کاملا موفق ظاهر شده است و این نکته نیز قابل ذکر است که رامبد جوان در این فیلم در متفاوتترین نقش خود تا به امروز ظاهر شده است.
فیلم «پریدن از ارتفاع کم» با وجود ضعفهایی که در غیرمنطقی جلوه کردن برخی از برخوردهای شخصیتهایش دارد، اما در کل به عنوان نخستین اثر کارگردانش کار قابل تأمل و در عین حال قابل دفاعی است و نشان میدهد که حامد رجبی در کنار فیلمنامهنویسی به عنوان کارگردان نیز میتواند موفق عمل کند.