هنر و تجربه: دومین جلسه نقد و بررسی ویژه برنامه‌های گروه هنر و تجربه در هفته دفاع مقدس، با نمایش و نقد مستند «آخرین روزهای زمستان» به کارگردانی محمدحسین مهدویان، سه شنبه شب در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این جلسه مهرزاد دانش به عنوان منتقد و علی علائی به عنوان مجری حاضر داشت . مهدویان که قرار بود در این نشست حضور داشته باشد به دلیل فیلم‌برداری اثری دیگر، نتوانسته بود خودش را به سالن برساند.

علی علائی در آغاز جلسه با اشاره به وضعیت خوب مستندهای سینمای ایران در سالهای اخیر، «آخرین روزهای زمستان» را فیلمی خواند که به یکی از نوابغ  هشت ساله جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یعنی شهید حسن باقری می‌پردازد. مهرزاد دانش نیز نقد خود را ذکر این نکته شروع کرد که جنگ بین ایران و عراق علی رغم تمامی مصائبی که به بار آورد تأثیر شگرفی روی تولیدات سینمایی و تلویزیونی ما گذاشت و باعث به وجود آمدن خلاقیتی شد که نمونه بسیار خوب آن را در مستندهای روایت فتح شهید مرتضی آوینی می‌بینیم: «آخرین روزهای زمستان، به بررسی عوالم هستی شناسانه آدم‌های جنگ می‌پردازد؛ کاری که به سبک شهید آوینی انجام شده و به آن وفادار مانده بود. می‌توان گفت که این مستند مکاشفه‌گر بوده است و حال و هوایی عرفانی دارد. سالهای بعد نیز مستندسازانی نظیر رضا برجی آمدند که  در به تصویر کشیدن جنگ، تنها به جنگ ایران و عراق بسنده نکرد و به کشورهای دیگری چون بوسنی و هرزگوین رفت و روی وقایع جنگی تمرکز کرد. محمدحسین مهدویان موج جدیدی را در مستندهای جنگی ایجاد کرد که به آن اصطلاحاً داکیودرام می‌گویند. یعنی درام ایجاد کرد. قبلاً چنین چیزی نداشتیم. مستندها یا عرفانی بودند، یا کنش مدارانه و غیره. اما در مستند مهدویان می‌بینیم که او در حوزه مستند جنگی درام به وجود می‌آورد. دشوار است که در مورد موضوعی چون جنگ که خیالی نیست و از آن داده داریم، طبق چارچوب‌های داستانی داده‌ها را به درستی ترجمان کنیم تا نقاط اصلی مستند سالم دربیاید. در چنین موقعیتی بازسازی داستان نیز بسیار سخت است. مستندهای جنگی زیادی داشتیم که همین امکانات را داشتند اما موفق نبودند. اما مهدویان مدیریت خوبی کرده است.»

به گزارش هنر و تجربه دانش در مورد بازسازی صحنه‌های مستند هم سخن گفت: «تصویرها، آدم‌ها، کنش‌ها کاملاً بازسازی شده‌اند. صحنه آرایی‌های دقیق قبل از انقلاب در این فیلم نشان می‌دهد اگر سرمایه و همت کافی وجود داشته باشد پرداختن به زمان‌های گذشته به شکل صحیح امکان پذیر است. شباهت چهره‌ بازیگرها به افراد حقیقی نیز بی‌نظیر است. به واقع زحمتی که برای فیلم کشیده شده خودش را نشان می‌دهد.»

دشوار است که در موضوعی چون جنگ که خیالی نیست و از آن داده داریم، طبق چارچوب‌های داستانی داده‌ها را به درستی ترجمان کنیم تا نقاط اصلی مستند سالم دربیاید. در چنین موقعیتی بازسازی داستان نیز بسیار سخت است. مستندهای جنگی زیادی داشتیم که امکانات «آخرین روزهای زمستان» را داشتند اما موفق نبودند

علائی نیز آخرین روزهای زمستان را از معدود آثار مستندی برشمرد که به موضوع آزادسازی خرمشهر در دوران جنگ پرداخته‌اند: «این فیلم جزء آثار معدودی است که آزادسازی خرمشهر را به تصویر می‌کشد ، با این‌که اتفاق بسیار بزرگی است اما کم‌تر در سینمای ایران به آن پرداخته شده است. ادغام تصاویر آرشیوی و بازسازی شده در هم نیز بسیار دقیق انجام گرفته است. »

دانش ادامه داد: «تزریق عناصر داستانی به یک مستند کار سختی است که آخرین روزهای زمستان این کار را خوب انجام داده. فیلم، نکات ظریفی مانند رابطه شهید، با مادر و همسرش را دارد که صمیمیت و دلنشینی آن را بیش‌تر می‌کند. فیلم با صحنه‌ای شروع می‌شود که ملتهب و کنجکاوی برانگیز است؛ زمانی که بی‌سیم به روی انبوه صدای شلیک‌ها گرفته می‌شود تا این حال و هوا مخابره شود. خودش کلیشه شکنی است. در دقیقه ۵۰ فیلم نیز به صحنه‌ای با میزانسنی عالی می‌رسیم که توازن هندسی خوبی هم دارد. فضای فیلم مستندوار است و قاب‌های‌ بی‌نظیر، زیبایی بصری به متن داده‌اند. ما حس نمی‌کنیم در حال تماشای یک فیلم بازسازی شده هستیم». علائی نیز تأیید می‌کند:‌ «میزانسن‌ها فکر شده هستند؛ با این‌که مستند به سبک کار شهید آوینی وفادار می‌ماند. دوربین هم اکثراً جای خوبی دارد انگار که با یک فیلم سینمایی روبه رو هستیم». در ادامه جلسه یکی از حضار به کمرنگ بودن نقش ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به آنچه در فیلم نشان داده می‌شود اشاره کرد که دانش در پاسخ او این موضوع را ناشی از آن دانست که قهرمان فیلم شهید حسن باقری است و فیلم بیشتر روی او تمرکز دارد و قرار نیست همه واقعیت‌های جنگ را نشان دهد. این منتقد در بخش دیگری نیز در نقدش به فیلم گفت: «فیلم می خواهد درام بسازد اما جاهایی نیز ضعف دارد. طبق گفته‌های برادران شهید باقری که در فیلم می‌شنویم، آنها هر کدام در یک حوزه، مثلاً فوتبال یا چیز دیگری استعداد داشته‌اند اما این شهید بزرگوار در دوران کودکی در هیچ کاری وجه شاخص نداشته و بچه‌ای بازیگوش بوده که گویا در دوران مدرسه نیز تجدید آورده است. اما این آدم به یکبار در جنگ به نابغه تبدیل می‌شود. این موضوع قطعاً از ارزش شهید باقری نمی‌کاهد اما چون فیلم می‌خواهد درام بسازد باید انتظار مخاطب را برآورده کند و باید توضیح دهد که چگونه یک شخصیت از فضای خنثی به نبوغ می‌رسد؛ فیلم این را مطرح نمی‌کند».

دانش توضیح داد که سعی می‌کند هم حسن فیلم را بگوید هم ضعف آن را. به گزارش هنر و تجربه او افزود: «فیلم حس‌های مینیمالی دارد که تأثیرگذار است و به ارتقای حس متن کمک می‌کند. جاهایی از فیلم به نظرم نریشن، اضافه گویی می‌کند و همان چیزی که داریم می‌بینیم را دوباره به زبان می آورد. بهتر بود از گفتار متن کم می‌شد و کارگردان به شعور مخاطب اعتماد می‌کرد. از تمهیدات خوبی که آخرین روزهای زمستان، به کار برده کیفیت تصویر آن است. با این که زمان حال فیلم‌برداری شده اما نگاتیو‌های رنگ و رو رفته به خوبی نشان داده می‌شود و حال و هوای مستند نیز به خوبی انتقال پیدا می‌کند. در کل این فیلم، تجربه جدیدی به حساب می‌آید». علائی نیز در پایان این را گفت که مینی سریالی هم از این مستند تولید شده که علاقه مندان می‌توانند آن را نیز تماشا کنند.

آخرین روزهای زمستان مستندی درباره زندگی شهید حسن باقری است که در سال ۱۳۹۱ ساخته شده و صحنه‌های مربوط به دهه ۶۰ در آن بازسازی شده و از صدای واقعی حسن باقری در جنگ نیز استفاده شده است. مجموعه مستند آخرین روزهای زمستان در سومین جشنواره تولیدات رادیویی تلویزیونی موسوم به جشنواره جام جم، جایزه بهترین مجموعه مستند در حوزه انقلاب و دفاع مقدس را کسب کرده است و در هفتمین جشنواره سینما حقیقت (۱۳۹۲) به عنوان بهترین فیلم مستند – داستانی معرفی شد و از  برگزیدگان هئیت داوران انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی هم بود.