جلسه نقد و بررسی فیلم‌های کوتاه دفاع مقدس برگزار شد
فهیم: فیلم کوتاه باید متکی به یک حادثه باشد / غذبانی : دیدن واکنش مخاطب بر رشد ما تاثیر می‌گذاشت
هنر و تجربه: جلسه نقد و بررسی فیلم‌های کوتاه دفاع مقدس روز گذشته، دوم مهرماه ۹۴ در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این جلسه محمدتقی فهیم به عنوان منتقد و علی علایی به عنوان مجری برنامه حضور داشتند و کریم لک زاده، داریوش غذبانی و پدرام صمدی به عنوان فیلم‌سازان و عوامل فیلم های کوتاه اکران شده در این برنامه ویژه حضور پیدا کردند و به سوال‌های مطرح شده درباره فیلمشان پاسخ دادند.
در ابتدای نشست محمد تقی فهیم شناخت خود از مقوله فیلم کوتاه را اینگونه شرح داد:« مسئله فیلم کوتاه به تازگی در سینمای ایران اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده در حالی که پیش از این در دنیا به عنوان یک مدیوم مستقل شناخته شده و پیشرفت کرده است. تولید و توزیع فیلم کوتاه در کشور ما هنوز درگیر مشکلات زیادی است و در حوزه تهیه‌کنندگی هیچ چیز سر جای خودش نیست. انتظار می‌رود با توجه به حجم بالای تولیدات فیلم کوتاه در بحث کیفیت، تاثیرگذاری و تبدیل به جریان شدن سینمای کوتاه اتفاقات تازه‌ای بیفتد. چرا که هنوز هم فیلم‌های کوتاه مشکل مصرف و دیده شدن دارند.»
لک زاده: برشی از یک زندگی در جنگ را نشان دادم
در شروع نقد فیلم‌های کوتاه کریم لک زاده کارگردان فیلم کوتاه «من آبادان رفتم جنگ» روی صحنه حاضر شد و ضمن تشکر از اکران و پخش فیلم کوتاه خود اعلام کرد که با گذشت سه سال از تولید فیلم ضعف‌هایی را به آن وارد می‌داند.
محمد تقی فهیم درباره فیلم «من آبادان رفتم جنگ» اینگونه اظهار نظر کرد:« فیلم نمی‌داند از کجا باید شروع شود. یک اثر باید بتواند با اجزای خود ما را به فضای مورد نظر کارگردان ببرد اما در فیلم من آبادان رفتم جنگ ،شخصیت‌های زیادی که گنجانده شدند، اضافه هستند و شاید نیازی به آن‌ها نباشد. این در حالی است که قابی که کارگردان با آن فیلم را آغاز می‌کند بسیار جذاب و تاثیرگذار است. تصویر دو پای گچ گرفته که به پنجره ماشین و کنار صورت زن قرار گرفته. بعد از آن با آدم‌هایی رو‌به‌رو می‌شویم که هیچ کدام در جهت ماجرای اصلی که قصه پسر نوجوانی است که به خاطر بمباران دچار شوک عصبی شده داستان را جلو نمی‌برند.»
لک زاده در پاسخ به این اظهار نظر گفت:«نکاتی که آقای فهیم درباره فیلم گفتند از نظر من حداقل زمانی که فیلم را می‌ساختم نکات مهمی بود و اینکه از نظر ایشان ضرورتی ندارد پس با این دیدگاه اساسا ساختن این فیلم ضرورتی نداشته. » او ادامه داد:«من از این بدم می‌آید که فقط موقعیت‌ها و عطف‌های دراماتیک باشند فیلم را پیش ببرند. من به فیلم کوتاه با این تعریف که در کوتاه‌ترین زمان بزرگ‌ترین حرف‌ها را بزند نگاه نمی‌کنم. بلکه وقتی به آن به عنوان برشی از زندگی نگاه کنیم ممکن است حشو و زوائدی هم داشته باشد. ممکن است خیلی از کاراکترها و اتفاقات بخواهند فضای ما را بسازند. در این فیلم حال و هوایی که کاراکترها در آن قرار دارند برای من جذاب‌تر از خود موقعیت بود. آنچه برای من جذاب بود شبی است که این افراد کنار هم زندگی می‌کنند و با اینکه در وضعیت جنگ است آنقدر هم سخت و دردناک نیست.» او در باره نحوه فیلمبرداری فیلم هم اضافه کرد:«هرچند الان از نتیجه آن خیلی راضی نیستم ولی سعی داشتم فیلمبرداری «هوم ویدئویی» به نظر برسد. یعنی آنقدر شسته رفته، تر و تمیز و نورپردازی زیبایی نداشته باشد. آن موقع لااقل این‌طور فکر می‌کردم که دوست داشتم تصویر هم مثل رابطه این افراد خودمانی به نظر برسد.»
لک زاده همچنین در پاسخ به علی علایی که سه سال فاصله بین ساخت اثر تا صحبت راجع به آن را مدت زمان زیادی نمی‌دانست گفت:«درباره فیلم‌های اول مخصوصا در فیلم‌های کوتاه این فاصله‌های زمانی محسوس است. وقتی شخصیت فیلمساز دارد شکل می‌گیرد مثلا بین ۱۷ تا ۲۰ سالگی او شکاف اخلاقی و رفتاری زیادی باشد اما بین سی تا چهل سالگی او ممکن است تفاوت خاصی نباشد.»
فهیم: رنگان ۹۹ مصداق شعار «نشان بده، نگو» است
در ادامه جلسه پدرام صمیمی بازیگر فیلم کوتاه «رنگان ۹۹» به عنوان نماینده کارگردان روی صحنه حضور پیدا کرد و اظهار کرد این فیلم اولین تجربه جدی بازی او جلوی دوربین بوده.
علی علایی در ابتدای این بحث با اشاره به اینکه ویژگی کارهای« تیام یابنده» به عنوان یک فیلمساز کوتاه علاقه او و استفاده درستش از جلوه‌های ویژه بصری است.
محمد تقی فهیم در باره فیلم رنگان ۹۹ گفت:« این فیلم از آن فیلم‌هایی است که من در قالب و فرم می‌پسندم و پیرو این شعار معروف در سینما است که:« نشان بده، نگو» است و این شعار در فیلم کوتاه کاربرد بیشتری دارد. بنابراین تصویر خیلی مهم‌تر از صحبت است. اما من همواره با فیلم‌هایی شبیه به رنگان ۹۹ مشکل مضمونی و تحلیل محتوا دارم. یعنی به نظر من در فرم فیلم به خوبی شروع می‌شود، اوج می‌گیرد و به انتها می‌رسد و واضح است فیلمساز روی آن فکر کرده اما فکر می‌کنم اینگونه فیلم‌ها وقتی از مجموعه‌ای سفارش می‌گیرند باید در خدمت آن باشند و این فیلم جنگ را نفی کرده بود و حتی در صحنه‌هایی با ما کاری می‌کرد که با سرباز عراقی همذات پنداری کنیم در حالی که باید نگاه سینمای دفاع مقدس را داشته باشد. در عین حال فیلم کم‌گو و موثر است و بازیگران آن از پس بازی‌های حسی‌اش خوب برآمدند.»
پدرام صمدی با اشاره به لزوم پرداختن به مسئله جنگ گفت:«اگر جنگ نبود، دفاع مقدسی هم نبود.» او در تشریح چگونگی بازی خود در این فیلم در نقش سرباز ایرانی که یک سرباز عراقی را به اسارت گرفته و دچار حادثه می‌شود گفت:« کارگردان از من خواست خیلی ساده و بدون بازی خاصی جلوی دوربین ظاهر شوم. او می خواست همه چیز خیلی طبیعی جلوه کند و نقش را برای من اینگونه تعریف کرد که یک سرباز ساده هستم که تفنگ به دست دارد و ناچار است بجنگد و تاکید کرد به هیچ چیز دیگر فکر نکنم.» او در پاسخ به پرسشی راجع به معنای نام فیلم گفت:« رنگان ۹۹ اسم مین ضد نفری است که در جنگ از آن استفاده می‌شود و در فیلم هم داریم.»
غذبانی: پرداختن به نفس جنگ برای من مهم‌تر بود
آخرین فردی که به محمدتقی فهیم و علی علایی پیوست تا درباره فیلمش صحبت شود داریوش غذبانی کارگران فیلم کوتاه «حنانه» اود. او در ابتدا، در تایید صحبت‌های کریم لک زاده و با گلایه از انجمن سینمای دفاع مقدس گفت:«عمر این فیلم‌ها تمام شده. باید آن‌ها را زودتر یعنی زمانی که ساخته شده بود نمایش می‌دادیم و برای ما کمی دیر شده چون هر کدام از ما الان مشغول کارهای دیگری هستیم. اگر امکان و فرصت نمایش و دیدن واکنش مخاطب را همان سه سال پیش داشتم قطعا روی رشدمان تاثیر می‌گذاشت. پیشنهاد می‌دهم هنر و تجربه فیلم‌های جشنواره فیلم کوتاه را امسال رصد کند چون برای فیلم کوتاه و فیلم‌سازان کوتاه تازه بودن اثر بسیار مهم است.»
محمد تقی فهیم فیلم کوتاه حنانه را فیلمی از همه نظر کم اشتباه دانست و گفت:«حنانه فیلمی که آدم می‌تواند امید ببندد کارگردان آن مدیوم فیلم کوتاه و جاری کردن حس در آن را به خوبی می‌فهمد و درک می‌کند که سینما عینی است و آن را در فیلمش هم بروز داده است. مشخص است فیلمساز آدمی است که مطالعه کرده و قواعد لازم برای کلید خوردن فیلم را به خوبی می‌داند. در این فیلم جنگ را از نظر فیزیکی می‌بینیم اما عاطفه و غمخواری و ایثار هم در آن دیده می‌شود. همه این‌ها در فرم هم چفت و بست خودش را پیدا کرده.»
غذبانی در تشریح چگونگی اقدام برای ساخت فیلمش گفت:« آنچه برای من خیلی مهم بود پرداختن به نفس جنگ بود. صرف سفارش انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس دلیل نمی‌شود سراغ موضوعات تکرار ی برویم. من به داستان تک تیراندازی پرداخته‌ام که در تیراندازی به سمت زن و کودک تعلل می‌کند؛ اتفاقی که در هر جنگی ممکن است رخ دهد و ما به خاطر اینکه جنگ را در جغرافیای خودمان تجربه کرده‌ایم به این شکل به آن پرداخته‌ایم.» او اضافه کرد:«خود من متولد و بزرگ شده آبادان و بوشهر هستم. در دل جنگ بوده‌ام و صحنه‌های خیلی بدتری دیده‌ام. برای ساختن این فیلم ذهنیات خودم از جنگ و همچنین تماشای مستند روایت فتح و سریال آخرین روزهای زمستان بسیار الهام بخش بود. چرا که صحنه‌های واقعی از جنگ‌های خیابانی و تن به تن داشت. سراغ نجات سرباز رایان نرفتم و الان هم خودم از این فیلم بسیار راضی‌ام و فکر می‌کنم اگر ده سال دیگر هم آن را ببینم کهنه نمی‌شود.»
علایی: باید قدردان حرفه‌ای‌هایی بود که دست رد به سینه سینمای کوتاه نمی‌زنند
در ادامه نشست محمد تقی فهیم به نقد سه فیلم «ساعت ۶» ساخته رقیه توکلی، «شال» ساخته امین شروانی و «تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام» ساخته امید خوش نظر پرداخت که عوامل آن ها در جلسه حضور نداشتند.
علی علایی با نام بردن از «روزبه رایگا» و «بهروز شهامت» که در فیلمبردراری و صداگذاری چند فیلم از این مجموعه شرکت داشتند گفت:« باید تشکر کرد از همه هنرمندان و افراد حرفه‌ای سینما که دست بچه‌های فیلم کوتاه را رد نمی‌کنند و به سینمای کوتاه کمک می‌کنند.»
محمدتقی فهیم درباره فیلم «ساعت ۶» گفت:« این فیلم سعی کرده بود به قالب فیلم کوتاه وفادار بماند. فیلم کوتاه باید متکی به یک حادثه باشد و هرچقدر شخصیت‌ها کمتر باشد زمان را با ریتم زندگی بیشتر هماهنگ می‌کند. مخاطب فیلم کوتاه هم مخاطب خاص و هوشمند است.»
او هم چنین درباره موضوع و ساختار فیلم کوتاه «شال» گفت:« این فیلم موضوع مهم اما تکرای یعنی تم انتظار مادر برای فرزندش را دارد ولی به قصه کم بنیه‌ای پرداخته و نکته تازه‌ای در آن دیده نمی‌شود. به نظر می‌رسد فیلمساز شیفته قاب‌های خوش آب و رنگ بوده و از عنصر خلاقیت غافل مانده است.»
فهیم در انتهای جلسه انیمیشن کوتاه «تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام» را مورد نقد قرار داد:« با پرداختن به این سوال که اساسا هدف فیلمساز از ساختن انیمیشن این فیلم چه بوده و چقدر سعی در ایجاد فضای فانتزی که قابل ساخت در فضای رئال نداشته؟ مخاطبش را کودک و نوجوان فرض کرده یا بزرگسال؟ ایرانی یا خارجی؟ که البته از نظر من با در نظر گرفتن هر کدام از جواب‌ها موفق عمل نکرده است.»
