هنر و تجربه- امیر محقق: جلسه نقد و بررسی فیلم «داره صبح می‌شه» اولین ساخته یلدا جبلی عصر چهارشنبه ۲۰ آبان در خانه هنرمندان برگزار شد. این مراسم با حضور کارگردان، بابک کریمی بازیگر یکی از نقش‌های فیلم و مازیار فکری ارشاد به عنوان منتقد برگزار شد.

فکری ارشاد برای آغاز جلسه از جبلی در مورد اینکه چرا این فیلم‌نامه را به عنوان کار اول سینمایی خود انتخاب کرده پرسید که کارگردان نیز بخشی از آن را به جبر و تقدیر مرتبط دانست: «قصه‌ دیگری را برای ساخت فیلم اولم در نظر داشتم و فکر نمی‌کردم «داره صبح می‌شه» وقتی به مرحله نگارش و ساخت برسد، اینقدر برایم جدی و دغدغه شود. بعد از آنکه تصمیم به اپیزودیک کردن فیلم گرفتم، می خواستم تا اپیزودها با هم ارتباط داشته باشند. در مورد اینکه چرا این فیلم، شد کار اولم هم می‌توانم بگویم بخشی از آن به تقدیر و بخشی به جبر برمی‌گردد». بابک کریمی هم در مورد چگونگی پیوستنش به این فیلم و معیارش برای انتخاب نقش گفت: «سعی می‌کنم فیلم‌هایی که به نوعی شرط بندی می‌کنند و دست به ریسک کردن می‌زنند را انتخاب کنم. دلم نمی‌خواهد به شکل کارمندی کار کنم. ویژگی نقشم این بود که از سنم بزرگ‌تر است و این برایم یک چالش بود. خود فیلم هم بدون اینکه جبهه گیری کند به موضوع تکرار نشدنی عشق می‌پردازد. معلق بودن حال و هوای فیلم هم برایم جالب بود». این بازیگر همچنین در مورد اینکه آیا در پرداخت کاراکترش نقش داشته یا پیشنهادی برای کارگردان داشته یا نه،توضیح داد: «چون زمان زیادی از آن موقع می گذرد دقیق به یاد ندارم اما به خاطرم می‌آید که پینگ‌پُنگ خوبی با یلدا جبلی در مورد دیالوگ‌ها و حتی گریم و لباس نقشم داشتیم».

جبلی: حقیقت این است که با فروختن ماشین، زمین و خانه شاهکار سینمایی از آب درنمی‌آید. برای امثال من که نگاه قصه‌گویانه و داستان‌مدار دارند، این اتفاقات و این نوع فیلم‌سازی می‌تواند ضربه بزند و مشکل‌ساز باشد

در ادامه فکری ارشاد، پرسشی را در مورد چرایی اینکه اپیزود شب مهمانی برخلاف دیگر قصه‌ها، ارتباط تماتیک با سار اپیزودها ندارد، مطرح کرد؛ جبلی نیز در پاسخ گفت: «همان قصه شب مهمانی، جرقه اصلی داره صبح می‌شه را زده است. این که پشت تلفن، چه کسی می‌تواند باشد، برایم مهم شده بود. انتخاب این روند برای من فرآیند آگاهانه‌ای داشت». منتقد برنامه هم‌چنین عنوان کرد که:« به نظر می‌رسد قصه هر کدام از اپیزودها گنجایش پرداخت بیشتری داشته‌اند اما متاسفانه در سیستم فیلم‌سازی و پخش سینمای ایران، این موضوع جا افتاده که فیلم‌ها بیشتر از ۹۰ یا ۱۰۰ دقیقه نباشند چون هم مخاطب آن را پس می‌زند و هم مدیران سینماها چندان از این قضیه استقبال نمی‌کنند؛ همین موضوع و تلاش برای زیاد نشدن تایم فیلم، باعث شده تا پراکندگی به وجود بیاید و از انسجام قصه‌ها کاسته شود.» کارگردان داره صبح می‌شه هم این‌گونه واکنش نشان داد: «در فیلم‌نامه ما از اول بنا را بر این گذاشته بودیم که پرگویی نکنیم و زیاد به ارائه اطلاعات نپردازیم. دادن اطلاعات کار راحتی است. اما بعد از فیلم‌نامه اولی که از ساختش منصرف شدم،‌می‌خواستم تا صددرصد تجربه کنم. اینکه چهار قصه که هر کدام بار خودش را می‌کشد، تماماً در شب می‌گذرد، می‌تواند به لحاظ بصری خسته کننده باشد،. به ویژه که بدون استفاده از فلاش بک دارد از گذشته حرف می‌زند.چنین روایتی  ریسک بسیار بالایی را برای فیلم به همراه دارد. ممکن بود مخاطب پس بزند و حالا ارتباط مخاطب با فیلم برایم خیلی محترم است». این فیلم‌ساز همچنین در مورد دستمایه قرار دادن ارتباط‌های عاشقانه در نسل‌های مختلف توضیح داد که عشق از بعد غیر تکراری‌اش، و قضاوت، دو فاکتوری بودند که او بر اساس آنها قصه را شکل داده است.

بابک کریمی در اواسط جلسه از تجربه شخصی خودش به عنوان منبع الهام نقشش در فیلم سخن گفت: «تاکنون برایم اتفاق افتاده که شخصی همسن نوه خودم را در مورد روابط عاطفی‌اش نصیحت کنم. تقریباً یکی دوماه قبل از کار کردن این فیلم، تجربه مشابهی از این شکل را داشتم و برای این نقش به نوعی از آرشیو ذهنی خودم کمک گرفتم». فکری ارشاد با توجه به سابقه ۲۵ ساله بابک کریمی در زمینه تدوین، در مورد تدوین فیلم داره صبح می‌شه هم از او نظر خواست. کریمی گفت: «یکی از ویژگی‌های فیلم‌های اپیزودیک این است که هرجا که کارگردان بخواهد نمی‌تواند آن را ببرد، چون فصلی هستند. خود فیلم است که می‌گوید کجا نیاز دارد تا نفس بکشد. به نظرم در تدوین داره صبح می شه هیچ جا خط داستان‌ها گم نمی‌شود». جبلی هم در ادامه در تکمیل صحبت‌های در مورد تدوین کار عنوان کرد: «در اولین نسخه این فیلم‌نامه، اپیزودها از یکدیگر جدا بودند. بابک کریمی تنها بازیگری بود که از من پرسید می‌خواهی آنها را در هم خرد کنی؟ حتی به شوخی به من گفت که در چشم‌هایت شیطنت وول می‌زند و به نظر می‌رسد که می‌خواهی اینکار را بکنی. اگر اینطور است به من فیلم‌نامه در هم خرد شده اپیزودها را بده. ایشان از اول کار مونتاژ کنارم بودند و مشاوره می‌دادند».

نشست نقد داره صبح می‌شه، با ایراداتی که فکری ارشاد به عدم توازن بازی برخی از بازیگران فیلم وارد کرد ادامه پیدا کرد. کارگردان اثر پاسخ داد: «در طول نه ماه تدوین، بیشترین نقدها را به خودم می‌کردم. در بازخوردهایی که داشتم، بعضی از نقدها به کار بازیگر ارتباطی نداشت. مثلاً اینکه به گریم بازیگرها انتقاد می‌شد. یا می‌گفتند که مهدی احمدی را در نقشی کلیشه‌ای که یادآور «شب‌های روشن» است به کار گرفته‌ام. اتفاق آخر، تعمدی بود و شاید بخشی از آن هم مربوط به فقر بازیگر سینمایمان باشد. اما برای برخی نقش‌آفرینی‌های فیلم مثل بازی رعنا آزادی‌ور، رویا نونهالی و بابک کریمی بازخوردهای بسیار خوب و مثبتی گرفته‌ام». کریمی هم به بحث ورود کرد: «داستان‌های فیلم در چهار اتمسفر متفاوت می‌گذرد و نگاه نسل‌های مختلف فیلم هم به مقوله عشق متفاوت است و برای همین هم بازی‌ها تفاوت دارند». مصائب ساخت فیلم اول و بدون حمایت، از دیگر نکاتی بود که در جلسه در مورد آن صحبت شد. فکری ارشاد از جبلی پرسید که مستقل ساخته شدن فیلمش با کمترین بودجه، آیا تأثیر منفی روی خروجی کار گذاشته است یا خیر که کارگردان، جواب داد: «محمد رحمانیان پس از آنکه وسواس من سر کار را می‌دید یکبار به من گفت که تو انتخاب کرده‌ای تا در این شرایط فیلم بسازی. ما قرار بود ابتدا تهیه‌کننده و سرمایه گذار داشته باشیم اما با شروع کار دیدیم که تنهاییم. حقیقت این است که با فروختن ماشین، زمین و خانه شاهکار سینمایی از آب درنمی‌آید. برای امثال من که نگاه قصه‌گویانه و داستان‌مدار دارند، این اتفاقات و این نوع فیلم‌سازی می‌تواند ضربه بزند و مشکل‌ساز باشد». کریمی هم مسائل بودجه بندی را از معایب سینمای ایران برشمرد: «در سیستم کلاسیک فیلم‌سازی، بعد از صحبت‌های اولیه، کارگردان دیگر حواسش را به کار خودش می‌دهد. خیلی مواقع به این مسائل توجه نمی‌شود که فیلم ساز با خانه گرو گذاشتن، از جیب خرج کردن و پس انداز صرف کردن، فیلم می‌سازد و بخش زیادی از انرژی خود را معطوف ماجراهای دیگری می‌کند و منصفانه نیست که با این شرایط بیاییم و به فروش کم فیلم‌ها حمله کنیم».

کریمی:خیلی مواقع به این مسائل توجه نمی‌شود که فیلم ساز با خانه گرو گذاشتن، از جیب خرج کردن و پس انداز صرف کردن، فیلم می‌سازد و بخش زیادی از انرژی خود را معطوف ماجراهای دیگری می‌کند و منصفانه نیست که با این شرایط بیاییم و به فروش کم فیلم‌ها حمله کنیم

در ادامه جلسه، جبلی در مورد اینکه آیا پس از بازخوردها در جشنواره فیلم فجر به تدوین فیلم، دست زده یا خیر گفت: «دلم می‌خواست تغییراتی انجام دهم. در اپیزود آوا می‌خواستم اطلاعات بیشتری بدهم و تصمیم داشتم به اپیزود شب مهمانی هم یک سکانس را اضافه کنم. این را باید بگویم که این قصه، پس از اپیزودیک شدن کار آسیب دید».

صحبت در مورد استقبال مخاطبان فیلم در گروه هنر و تجربه آخرین موضوع مورد بحث جلسه بود. جبلی توضیح داد: «باز هم می‌گویم که هنر و تجربه مخاطبی که از سینما قهر کرده بود را به سینما برمی‌گرداند اما اعتقاد دارم در حال حاضر در هنر و تجربه دارد فیلم‌سوزی می‌شود. من فکر می‌کردم در هنر و تجربه تایمی شش ماهه برای اکران داشته باشم اما اینجا هم هم‌چون دیگر گروه‌های اکران، فروش ماه اول اهمیت زیادی دارد. به هر حال فیلم راهش را طی کرده اما الان نمی‌توانم بگویم خیلی راضی هستم». کریمی هم اضافه کرد: «من هم اعتراض دارم. انگار مخاطبان هنر و تجربه فقط از افرادی که با اینترنت سر و کار دارند تشکیل شده است. به نظرم قشری که با اینترنت کار نمی‌کند دارد از کف این گروه می‌رود و این دسته، خیلی از فیلم‌های هنر و تجربه را نمی‌توانند ببینند. فیلم‌های این گروه مثل ماهی شده‌اند که تا می‌خواهی آن را بگیری از دستت می‌روند».

«داره صبح می‌شه» که از ۴ مهر در گروه هنر و تجربه روی پرده رفته است، چهار داستان موازی را روایت می‌کند که با یکدیگر ارتباط دارند. گلی و سامان یک شب قبل از ازدواج‌شان مهمانی دوستانه‌ای برگزار می‌کنند. در اواخر مهمانی سامان بازی‌ای را شروع می‌کند که این بازی آن‌ها را درگیر موضوعی می‌کند و همین بهانه‌ای می‌شود برای ورود به قصه خانواده‌هایی دیگر در همان شب.

عکس: یاسمن ظهورطلب