هنروتجربه-کامبیز حضرتی: ساخت مستند حیات وحش نیازبه زمان، هزینه و خطر کردن دارد. به همین دلیل مستندسازان کشور تمایل زیادی به تولید فیلم در این حوزه نشان نمی‌دهند. دلاور دوستانیان از معدود مستندسازانی است که در این گونه دست به تجربیات تازه می‌زند و در کارنامه فیلم‌سازی او، ساخت فیلم‌های داستانی «ستاره»، «روز مرگ»، «نفرت»، «سگ زرد»، «سقوط» و مستندهای «مورچه‌ها»، «پرواز»، «عبور از سیم خاردار»، «زندگی پنهان»، «میان مرگ و زندگی»و«بزمجه‌ها هم عاشق می‌شوند» به چشم می‌خورد. او در دهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت با مستند حیات وحش «هینی مینی» حاضر شده است. با او درباره اکران فیلم مستند در گروه هنروتجربه و مشکلات فیلم‌سازی حیات وحش گفت‌وگو کرده‌ایم.
«هینی مینی» اسمی ناآشنا برای یک مستند است.این عنوان از کجا می‌آید؟
هینی مینی منطقه‌ای در هفتاد پنج کیلومتری ایلام است وداستان این فیلم دراین منطقه می‌گذرد. در این منطقه از ۵۰۰ سال گذشته یک عده هندی مهاجر زندگی می کرده‌اند و هنوز هم نتیجه‌های آن‌ها در این منطقه حضور دارند. منطقه هینی مینی بهانه ای برای تعریف روایتی داستانی در زمینه مستند حیات وحش است. در این فیلم قصه دو خزنده آگاما که از خانواده سوسمارها هستند وعاشقانه در کنار هم زندگی می‌کنند، روایت می‌شود اما ورود یک شکارچی نظم زندگی آرام آن‌ها را برهم می‌زند.
به طور کلی ساختن مستند حیات وحش سختی‌های زیادی دارد. محدویت‌ها تا چه اندازه مانع کار فیلم‌سازان این حوزه شده است؟
ساختن فیلم درباره محیط زیست سخت‌ترین گونه مستند است. زمان بر است و هزینه بسیار بالایی می‌طلبد. علاوه بر این گروه فیلم‌سازی باید مجهز باشند و وسائل فنی کافی و مناسبی در اختیار داشته‌باشند. متاسفانه هیچ وقت این شرایط در سینمای ایران کنارهم قرار نمی‌گیرند و طبیعتا فیلم مستند حیات وحش چندانی هم ساخته نمی‌شود. در پروسه ساخت فیلم به صورت تک نفره فعالیت می‌کنم و علاوه بر کارگردانی، تصویربرداری، صدابرداری و تدوین فیلم‌هایم را به عهده می‌گیرم. عمده دلیل آن نیز حمایت نکردن و حاضر نشدن سرمایه گذاران به انجام چنین کارهای سخت و هزینه‌بری است.
از آنجایی که در مستند حیات وحش با سوژه‌های انسانی و عاقل سروکار ندارید، سختی ترین بخش کار فیلم‌ساز مربوط به زمان فیلم‌برداری می‌شود. اینطور نیست؟
شاید شرایط نامناسب و دشوار فیلم‌برداری سخت‌ترین قسمت کار مستند حیات وحش باشد. چرا که به نتیجه رساندن یک ایده مستلزم داشتن صبر و حوصله زیادی است اما با دیدن فیلم‌های حیات وحش که در دنیا ساخته می‌شود به این گونه مستند علاقه‌مند شدم و سختی‌های آن را به جان می‌خرم.
درمستند «هینی مینی» با یک خط داستانی مواجه می‌شویم. این داستان‌گویی به این معنی است که شما صحنه‌ها را بازسازی کرده‌اید؟
این مستند دقیقا شبیه انیمیشن‌هایی است که در هالیوود ساخته می‌شود. این سوسمارها برای من کاراکتر هستند و واقعا در فیلم بازی کرده‌اند. درواقع از حیوانی که از فاصله ۱۰ متری با دیدن انسان فرار می‌کند بازی گرفته‌ام و حالات مختلف را در چهره او نمایش داده‌ام. ساختن مستند در سینمای ما در چند دهه گذشته تغییرات جدی کرده است. قبلا فیلم‌های مستند نریشنی داشتند و تصاویر را کمابیش متناسب با آن پیش می‌بردند اما امروزه در تمام دنیا مستندسازی به سمت قصه‌گویی پیش رفته است. حتی از حیوانات دست‌آموز استفاده می‌کنند تا ایده ذهنی خودشان را به تصویر بکشند. من هم از این کار ابایی ندارم و فیلم‌های من شخصیت محور است و یک فضا را بازسازی می‌کنند.در واقع مثل یک فیلم سینمایی به آن‌ها میزانسن می‌دهم.
گروه هنروتجربه می‌تواند با یک دیدگاه درست به فرهنگ‌سازی و تربیت مخاطب در زمینه مستند حیات وحش بپردازد.جای خالی مستندهای حیات وحش در گروه هنروتجربه احساس می‌شود. البته ساخت و تولید فیلم در این حوزه بسیار کم است اما همین تعداد انگشت شمار هم نیازمند توجه بیشتر است
تا چه اندازه در زمان ساخت به اکران فیلم در گروه هنروتجربه توجه داشتید؟ به نظر شما فیلم قابلیت نمایش در این گروه سینمایی را دارد؟
فیلم کشش داستانی بالایی دارد و برای اکران در گروه هنروتجربه مناسب است. قصد دارم به دنبال اکران آن در گروه هنروتجربه بروم چون این گروه تنها محل ارائه و نمایش فیلم‌های مستند است. در این فیلم یک داستان عاشقانه و حادثه‌ای بین دو سوسمار وجود دارد که می‌تواند برای مخاطب جذاب باشد. نسخه اصلی فیلم۷۰ دقیقه است اما در جشنوار سینما حقیقت نسخه ۵۲ دقیقه‌ای آن به نمایش درمی‌آید. این فیلم حاصل ۵ ماه فیلم‌برداری و تلاش پیگیرانه من است. اما هنوز نمی‌دانم کدام نسخه را به گروه هنروتجربه ارائه دهم.
شرایط هنروتجربه در زمینه مستندسازی تا چه اندازه با توقعات شما به عنوان فیلم‌ساز مطابق است؟
در گروه هنروتجربه مستندهای آن‌چنانی و تخصصی مثل «آتلان» کمتر اکران شده‌است. جا دارد که مستند مورد توجه و تاکید بیشتری قرار بگیرد. البته مستندها نیز باید به گونه‌ای ساخته شوند که مخاطب را به همراه خود بکشد وگرنه پخش هر مستندی با هرنوع کیفیتی در هنروتجربه کاربرد ندارد. در سینمای مستند به کشش داستان و سوژه بیش از هرچیزی اعتقاد دارم. البته وجوه بصری و تصویری فیلم نیز اهمیت زیادی در ایجاد این کشش دارد. در کشورهای اروپایی سانس های ویژه برای فیلم مستند وجود دارد و حتی یک ماه از سال را به نمایش فیلم‌های مستند اختصاص می‌دهند.
مشکلات شما در زمینه مستند حیات وحش چیست؟
متاسفانه هنوز به سینمای حیات وحش به شکل راز بقا نگاه می‌شود.صداوسیما نیز فیلم‌های مستند را با قیمت‌های بسیار پایینی خریداری می‌کنند. حتی این پول کم را هم در طول یک دوره طولانی پرداخت می‌کنند. حداقل زمان برای پرداخت پول یک فیلم خریداری شده، یک سال است. جشنواره‌ها نیز به مستند حیات وحش کم اعتنا هستند، شاید به همین دلیل این فیلم در بخش خارج از مسابقه جشنواره سینما حقیقت قرار گرفته‌است. امیدوارم مخاطبان دراین باره داوری درست بکنند که فیلم در سرجای خودش قرار گرفته است یا نه. به همین دلیل به نظر من گروه هنروتجربه می‌تواند با یک دیدگاه درست به فرهنگ‌سازی و تربیت مخاطب در زمینه مستند حیات وحش بپردازد. جای خالی مستندهای حیات وحش در گروه هنروتجربه احساس می‌شود. البته ساخت و تولید فیلم در این حوزه بسیار کم است اما همین تعداد انگشت شمار هم نیازمند توجه بیشتر است. به نظر فیلم‌های مستند اجتماعی موردپسند جشنواره‌ها است و حیات وحش مظلوم واقع شده‌است.
•
