هنروتجربه-مرسده محمدی: جلسه نمایش و نقد و بررسی دو مستند «طبرستانی‌ها»‌ و«بنیان گذار محک» عصر دوشنبه سی مرداد ماه در محل همیشگی این جلسات در سینما سوره اصفهان برگزار شد. این جلسه میزبان محسن عبدالوهاب کارگردان و مجتبی میرطهماسب تهیه کننده فیلم بود.

بعد از نمایش فیلم مجری برنامه ضمن دعوت از کارگردان و تهیه کننده این فیلم بر روی صحنه از آن‌ها خواست تا در ابتدای جلسه توضیح مختصری در مورد این مستندها بدهند. محسن عبدالوهاب نیز پاسخ گویی به این سوال را به عهده مجتبی میرطهماسب گذاشت. میرطهماسب در توضیحی مختصر گفت:«این فیلم  یکی از مستندهای مجموعه کارستان است. قبل از این نیز در همین سالن فیلم «شاعران زندگی» را از این مجموعه نمایش داده بودیم. این مجموعه شامل شش فیلم است که ایده اولیه‌اش متعلق به خانم بنی اعتماد بوده که در این فیلم‌ها‌ در سمت مشاور حضور دارند. من هم تهیه‌کننده پروژه هستم. ابتدا قرار بود ۲۶ فیلم از این مجموعه ساخته شود که خب بضاعت ما در اندازه شش فیلم بود اما در مورد این فیلم مرحوم محمدرضا مقدسیان «طبرستانی‌ها‌» را شروع کردند ولی در نهایت آقای عبدالوهاب آن‌را به اتمام رساندند.»

او با اشاره به  مدت زمانی که صرف ساخت این فیلم شده است، افزود:«طبرستانی‌ها‌ در ۱۴ جلسه فیلم‌برداری شد و حدود هفت ماه کار برد و فیلم‌برداری «بنیان‌گذارمحک» هم طی ۱۲ جلسه انجام شد.»

در ادامه این نشست محسن عبدالوهاب در پاسخ به سوال یکی از حضار که درباره تحقیق این مستند اطلاعاتی می‌خواست، توضیح داد:«تحقیق اولیه را بنیاد توسعه زنان کارآفرین و جوانان انجام داده بود. و شامل یک تحقیق کتابخانه‌ای ۳۰ تا ۵۰ صفحه ای می‌شد که به من دادند. همان‌طور که اشاره شد ابتدا قرار بود «طبرستانی‌ها‌» را مرحوم مقدسیان کارگردانی کند. بعد ازدرگذشت ایشان و سپرده شدن کارگردانی این مستند به من، مثل ساخت هر مستند دیگری ابتدا تحقیق را شروع کردم؛ با آدم‌ها‌ی فیلم آشنا شدم و ارتباط برقرار کردم  و سپس طرح را نوشتم. این درمورد «طبرستانی‌ها»‌ بود اما درمورد «بنیان‌گذارمحک» هم با این‌که قبلا به عنوان نویسنده با مستندی درباره محک همکاری داشتم، ولی  بازهم تلاش کردم با فضای محک آشناتر شوم ، ضمن این‌که از گذشته نیز یک آشنایی با سرکار خانم قدس و خانواده‌شان داشتم که به ساخت فیلم خیلی کمک کرد، علاوه براین‌ها تحقیق میدانی هم انجام دادیم.»

او در ادامه این بحث درباره نبود آرشیوی جامع از کارهای طبرستانی‌ها‌ و بنیاد محک گفت:«متاسفانه یکی از بلایای ما این است که مردم کارهای‌شان را آرشیو نمی‌کنند مثلا ما از فعالیت‌های طبرستانی‌ها‌ در ساخت کارخانه و مسائل دیگر فقط چند عکس داشتیم و این خیلی کم بود، در مورد محک هم همین طور. ضمن این‌که طبرستانی‌ها‌ به ما گفتند نمی‌خواهیم فیلم شخص محور شود چون ما یک جمع هستیم. مبنای کار آن‌ها، کار گروهی بود و طبرستانی‌ها‌ از این لحاظ در ایران واقعا بی‌نظیر هستند.بنابراین هم به دلیل کمبود منابع آرشیوی و هم به دلیل جمع محور بودن سوژه، جز روایت این افراد نمی‌توانستیم کار دیگری بکنیم.»

در ادامه مجتبی میرطهماسب در توضیح این‌که چرا حامیان مالی این پروژه خود طبرستانی‌ها‌ هستند،عنوان کرد:«مسئول جذب حمایت‌ها‌ی مالی برای مجموعه کارستان بنیاد کارآفرینی زنان بود، آن‌ها هم شخص آقای رسولی و حاجی بابا را معرفی کردند که خب از طبرستانی‌ها‌ هستند .مجموع کمک آن‌ها به اندازه ساخت یک فیلم مستند از شش فیلم مستند کارستان هم نبود اما برای ما ارزش داشت، برای همین اسم‌شان را در پایان فیلم آوردیم. مهم‌تر این‌که آن‌ها زمانی از فیلم حمایت کردند که اصلا  نمی‌دانستند، قرار است مدتی بعد درباره خودشان هم فیلمی‌ساخته شود. مدیران دولتی با آن‌که می‌دانستند این پروژه چیست اما هیچ حمایتی نکردند.من معتقدم فیلمی‌ که دیده نشود با فیلمی‌که ساخته نشده یکی است، از نظر ما دیدن این بخش از جامعه که فعال و امیدوار هستند، برای جامعه ما ضرورت دارد.»

در بخش دیگری از این نشست، یکی از تماشاگران با اشاره به کارنامه فیلم‌سازی عبدالوهاب که هم در سینمای داستانی و هم مستند فعالیت داشته است، تفاوت حضور در این عرصه‌ها را جویا شد. محسن عبدالوهاب در پاسخ به این پرسش توضیح داد:« برای من فیلم‌سازی مرز ندارد. بین سینمای مستند و داستانی هم تفاوت خیلی زیادی نیست. وقتی فیلم‌ها‌ی داستانی مرا می‌بینید انگار که مستند هستند. البته در ایران کارگردان‌های دیگری هم داریم که در هر دو زمینه فعالیت می‌کنند که گل سرسبدشان خانم بنی‌اعتماد است.»

مجتبی میرطهماسب هم در تأیید سخنان عبدالوهاب افزود:« به‌عنوان فیلم‌ساز وقتی شما موضوعی را انتخاب می‌کنید، این خود موضوع است که می‌گوید آن‌را چگونه بسازید.»

و عبدالوهاب درمورد اهمیت موضوع در ساخت یک فیلم تاکید کرد:«گاهی مواقع موضوع طوری است که تو می‌گویی بگذار همین الان آن‌را بسازم و دیگر خیلی به جنبه هنری آن اهمیت نمی‌دهی. می‌گویی همین‌که من از این موضوع فیلم بسازم،مهم‌تر است. در مورد کارستان هم همین طور بود. به نظرم هدف و ایده اولیه مجموعه کارستان مهم بود، من هم نهایت کوششم را در کنار دوستان دیگر انجام دادم.»

نکته بعدی که در این نشست مطرح شد، درباره چگونگی پخش مجموعه کارستان بود، تهیه‌کننده این مجموعه‌ با اشاره به این نکته که کارستان در پروسه پخش به حیاتش ادامه می‌دهد،گفت:« یک فیلم مستند شخصی به مثابه یک فیلم است اما وقتی مجموعه فیلم مستند داریم، نیاز به حمایت بیشتری احساس می‌شود. ما می‌دانستیم سقف اکران مستند چقدر است، ظرفیت هنروتجربه را هم می‌شناختیم، برای همین است که پله بعدی ما اکران سینمایی است تا مخاطبان‌مان را شناسایی کنیم. بعد هم نمایش فیلم در دانشگاه‌ها‌ و پخش دی وی دی در برنامه کاری ما قرار دارد. اگر باور ما این باشد که سرمایه ما تماشاچی‌ها‌ هستند، پس باید روی پخش فیلم تمرکز کنیم. کار مورد علاقه من کارگردانی است اما قدم در راه تهیه و پخش مستندهای خودم و مجموعه کارستان گذاشتم، چون جای خالی را در این زمینه احساس می‌کردم. حیات مستند منوط به پخش است، تا زمانی که ما به پخش اهمیت ندهیم، هم‌چنان یک سینمای مستند ضعیف وابسته به دولت خواهیم داشت.»

میرطهماسب هم‌چنین در زمینه تولید حرفه‌ای مجموعه کارستان عنوان کرد:« ما یک کار گروهی کاملا  حرفه‌ای انجام دادیم.درواقع مثل‌ ها‌لیوود آمدیم و اول ایده ساخت را طراحی کردیم و بعد مجموعه را ساختیم، برای همین این لذت‌بخش‌ترین کار گروهی ما طی این سال‌ها‌ بود.هر کسی هم در این پروسه نقش خودش را ایفا کرد.در حاشیه ساخت کارستان ما به تالیف ۵۰ کتاب در مورد شخصیت‌ها‌یی که تحقیق شده بود، برای کودک و نوجوان فکر کردیم. علاوه بر این براساس تحقیق روی این شخصیت‌ها، ما به پنج ایده فیلم داستانی رسیدیم و شش مستند هم که ساخته‌ایم.»

در ادامه از عبدالوهاب پیرامون روش و نحوه ساخت این مستندها سوال شد، او گفت:« ما یک جمع دوستانه هستیم،هر وقت کاری می‌کنیم به یکدیگر نشان می‌دهیم و از نظرات یکدیگر مشاوره می‌گیریم. پس کار گروهی با این دوستان برای من مشکل نبود ما قبلا هم با هم کار کرده بودیم. بحث ما هم بیشتر همفکری بود.به نظر من برای ساخت یک مجموعه مستند، احتیاج به اتاق فکر داریم .خب منطقی است که با هم بحث هم می‌کنیم. حسن این کار هم این بود که هم خانم بنی اعتماد و هم آقای میرطهماسب خودشان فیلم‌ساز هستند. کار گروهی اگر درست انجام شود تجربه خیلی خوبی است .مثلا من خودم اصلا نمی‌توانم برای فیلم دنبال پخش باشم اما این کاری است که میرطهماسب خوب انجام می‌دهد.»

در پایان محسن عبدالوهاب با تاکید بر نقش تبلیغ در ترغیب تماشاگران برای دیدن فیلم‌ها‌ی مستند؛ در مورد کارستان توصیه کرد:«به نظرم دیدن مجموعه فیلم‌ها‌ی کارستان مخصوصا برای جوان‌ها‌ ضروری است. این فیلم‌ها‌ آینده ساز هستند، آن هم در جامعه‌ای که مردم احساس می‌کنند کسی کاری نمی‌کند یا جوان‌ها‌ فکر می‌کنند باید از این کشور رفت. تبلیغ برای این فیلم‌ها‌ وظیفه اجتماعی است، پس دوستان‌تان را به دیدن این فیلم‌ها دعوت کنید.»

عکس:دامون درخشانی