در ميزگرد روزنامه اعتماد مطرح شد
هنروتجربه برای فیلمسازانی که تفکر سنتی دارند خطری بالقوه است
هنروتجربه: هنروتجربه به عنوان جریانی توانسته توجه بسیاری از اهل نظر و مخاطبان جدی سینما را به خود جلب کند مورد توجه رسانه‌ها قرار دارد و تقریبا روزی نیست که در روزنامه یا سایتی مطالب مرتبط با آن منتشر نشود. روز گذشته روزنامه شرق میزگرد مفصلی درباره مجموعه «کارستان» منتشر کرد و امروز روزنامه اعتماد به بهانه بحث‌هایی – و هجمه‌ها- که درباره هنروتجربه مطرح شده است میزگردی با هوشنگ گلمکانی، محسن امیریوسفی، شاهین امین و فائزه عزیزخانی برگزار کرده است.
الهام نداف برگزارکننده و پرسشگر این میزگرد در بخشی از مقدمه خود آورده است: «مخالفت با «هنر و تجربه» درست از همان روزهایی علنی شد که سانس‌های محدود این گروه سینمایی در اختیار فیلم‌های اکران آزاد قرار گرفت؛ همان فیلم‌هایی که به قدر کافی در تهران و دیگر شهرهای ایران سالن برای نمایش داشتند و حالا ظرفیت محدود هنر و تجربه هم به امکانات اکران‌شان اضافه شده بود. با این وجود دست‌اندرکاران این گروه سینمایی معتقدند ریشه این اختلافات به پیدایش «هنر و تجربه» و آغاز فعالیت آن برمی‌گردد؛ همان روزهایی که دولت یازدهم همت کرد تا بخش ویژه‌ای به نمایش فیلم‌های مخاطب خاص و تجربی اختصاص دهد و به قسمتی از انگیزه‌های فیلمسازان جوان و علاقه‌مندان به سینما پاسخ دهد. از آنجا که داشته‌های سینمای ایران از تعداد سالن نمایش فیلم و میزان بودجه گرفته تا مدیران آن، اندک است، دعوا بر سر تعداد صندلی‌ها یکی از مرسوم‌ترین اختلافات رایج در این حوزه است. شاید به همین خاطر است که بودجه دو میلیارد تومانی و ١۵٠٠ صندلی‌‌ای که سازمان سینمایی به نمایش فیلم‌های هنری و تجربی اختصاص داده، در میان ١۵٠ هزار صندلی سینما و میلیاردها تومان بودجه صرف شده در این حوزه به چشم می‌آید!»
در ادامه بخش‌هایی از این میزگرد می‌آید.
محسن امیریوسفی: در سال‌های اخیر فیلم‌هایی با مضامین سطحی، همه سینما را گرفته‌اند. نمی‌گویم این فیلم‌ها در سینما نباشد، اما باید قسمتی از این حوزه باشد نه تمام آن. در چنین شرایطی به نظرم سینمای هنروتجربه می‌تواند و باید به سینمای بدنه اعلام خطر کند. در حال حاضر سینمای ایران به جای اینکه به مشکلات خودش بپردازد که عمده آن از دست دادن تماشاگران است ولی وحدتی توسط مخالفان علیه هنروتجربه شکل گرفته که همه مشکلات را متعلق به این گروه سینمایی می‌داند که درصد بسیار ناچیزی از صندلی‌های سینمای کشور را دارند. اما من فکر می‌کنم مقابله با این گروه سینمایی به نوعی خودزنی کردن برای کل سینماست.
هوشنگ گلمکانی: کسی که می‌خواهد در سینما یک کمدی عامه‌پسند را ببیند، اصلا خبر ندارد که گروه هنروتجربه هم وجود دارد! این گروه سینمایی تعداد اندکی تماشاگر دارد که تنوع منوی سینمایی فیلم‌ها در تهران (و چند شهر دیگر) و بیشتر شدن امکان انتخاب‌شان خوشحال‌اند. اما بخشی از این مخالفت‌ها مربوط به منتقدان و روزنامه‌نگاران است که نقد کردن بخشی از ذات کارشان است. در نتیجه بیشتر مخالفت‌ها از سمت خود سینماست. در حالی که آدم‌های اصلی سینما باید متوجه باشند موج عظیمی از جوان‌ها متقاضی حضور در عرصه سینما هستند. سینماگران باید این واقعیت را بپذیرند که در ١٠ سال اخیر هجوم جوان‌ها به سینما بیشتر شده و یکی از دلایل این اشتیاق تحول تکنولوژی است. تفکر حاکم بر صنعت سینمای ایران یک تفکر سنتی است و مثل همیشه تفکرات سنتی در کشور ما در برابر پدیده‌های نو مقاومت می‌کند. از جنبه اقتصادی هم هنروتجربه برای فیلمسازانی که تفکر سنتی دارند، خطری بالقوه است که بیم آن دارند بالفعل شود. ما ظرفیت‌ها و امکانات محدودی در حوزه سینما داریم و عده‌ای می‌خواهند این امکانات بین آدم‌های محدود‌تری تقسیم شود.
شاهین امین: هنروتجربه از نظر بهره‌وری دو کارکرد دارد، یکی از این کارکردها، اقتصادی است. بیش از ١٠ مصاحبه طی سال‌های اخیر موجود است که در آن آقای فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش و تهیه‌کنندگان سینما به این نکته اذعان داشتند که هنروتجربه باری را از دوش سینمای ایران برداشته است. فشاری که از سمت برخی فیلمسازان وارد می‌شد و انتظار داشتند آثارشان اکران شود. یک گروه کوچک با چهار سالن سینما، فیلم‌هایی را که مناسب اکران گسترده نیستند، روی پرده برده است. خب می‌دانید که ما در سینمای ایران توزیع فقر می‌کنیم! در چنین حالتی نباید فیلم‌هایی که با هزینه‌های اندک ساخته شده‌اند، با فیلمی که سه میلیارد تومان صرف ساخت آن شده، مقایسه کنیم. اتفاقا خیلی از فیلم‌هایی که در هنروتجربه اکران می‌شوند، به لحاظ مالی و به نسبت هزینه‌شان درآمد مناسبی دارند. به این می‌گویند بهره‌وری با امکانات کم و بازدهی مناسب. هنروتجربه تا حالا بیش از ١٠ فیلمساز خوب و مستعد به سینما معرفی کرده که در شرایط عادی بعید بود در سینمای بدنه مجال ظهور و بروز داشته باشند.
فائزه عزیزخانی: جریان هنروتجربه آنقدر دانشجویی و جمع و جور است که من از این بحث‌ها تعجب می‌کنم! بحث‌هایی که پیرامون این گروه شکل گرفته نشان‌دهنده ترسی است که آقای گلمکانی از آن حرف زد. عده‌ای در سینمای ایران هستند که نمی‌خواهند گاردشان را باز کنند و کسی را به جمع‌شان راه بدهند، اما به نظرم تاریخ مصرف این جبهه‌گیری‌ها گذشته است. بهانه‌هایی هم که می‌آورند هیچ ربطی به چرخه اقتصادی سینما ندارد. می‌دانید هنروتجربه جلوی اعتراض بزرگی را گرفته است؟! نسلی در سینمای ایران مدام فیلم ساختند و فیلم‌های‌شان در کمدها ماند. خیلی وقت‌ها به ژانرهای مختلف پناه بردند و برای دیده شدن استراتژی‌شان را تغییر دادند. حق انتخاب دیگری هم به جز سینما نداشتند، حالا که این انتخاب کوچک برای‌شان ایجاد شده، عده‌ای جلوی این روزنه را گرفته‌اند!
هوشنگ گلمکانی: فرض را بر این بگذارید که خانه سینما یا مسوولان سینمایی یا هر نهاد و مقام دیگری گروه هنروتجربه را تعطیل کنند، جز اینکه دل عده‌ای در سینما خنک می‌شود، چه اتفاق مثبت دیگری می‌افتد؟ این کار چه سودی برای مخالفانش دارد؟ اگر مشکل بودجه‌ای است که صرف این گروه می‌شود که مبلغ آن اعلام شده است. دو میلیارد تومان که بودجه تولید یک فیلم معمولی در سینمای بدنه است. آن‌وقت می‌گویند هنروتجربه بودجه دولت را هدر می‌دهد! در سراسر جهان دولت‌ها برای فعالیت‌های فرهنگی که سودآور نیست و مخاطب محدودی دارد تا ابد باید سوبسید بدهند؛ این وظیفه‌شان است. برخلاف تصور برخی، اصلا قرار نیست هنروتجربه خودکفا شود. دولت برای اینکه شمع این بخش از فعالیت‌های فرهنگی که مخاطب عام و درآمد بالا ندارد روشن بماند، باید همیشه به آن سوبسید بدهد. بودجه هنروتجربه فرانسه را وزارت فرهنگ تامین می‌کند نه سی‌ان‌سی (مرکز ملی سینماتوگرافی). دولتی که بابت این فعالیت‌ها سوبسید ندهد، دولت عقب‌مانده‌ای است.
فائزه عزیزخانی:جریان هنروتجربه آنقدر دانشجویی و جمع و جور است که من از این بحث‌ها تعجب می‌کنم! بحث‌هایی که پیرامون این گروه شکل گرفته نشان‌دهنده ترسی است که آقای گلمکانی از آن حرف زد. عده‌ای در سینمای ایران هستند که نمی‌خواهند گاردشان را باز کنند و کسی را به جمع‌شان راه بدهند، اما به نظرم تاریخ مصرف این جبهه‌گیری‌ها گذشته است. بهانه‌هایی هم که می‌آورند هیچ ربطی به چرخه اقتصادی سینما ندارد
امیریوسفی: یکی از مشکلات هنروتجربه این بود که هر چه جلوتر آمد، تعداد سینماهایش را افزایش نداد و با توجه به اتفاقات خوبی که در ابتدا برایش افتاده قدر استقبال اولیه را ندانست و تا اینجا خیلی متواضعانه برخورد کرده است. در نهایت گروهی کوچک از مخالفین آن در سینما جسورتر شدند و حالا درصدد از بین بردن این گروه سینمایی هستند.
شاهین امین: امسال به نسبت زمان مشابه سال گذشته تعداد تماشاگر در سینمای ایران دو میلیون نفر کاهش پیدا کرده است. دوستان مدافع سینمای بدنه حرفی از این کاهش نمی‌زنند. اما بد نیست بگویم همه سینماگران بدنه مخالف ادامه حیات هنروتجربه نیستند. مخالفان تعداد اندکی‌اند که اتفاقا آدم‌های درجه یک سینما هم نیستند و فقط سر و صدایشان زیاد است. تعداد کسانی که در دو سال اول در سینمای بدنه از هنروتجربه دفاع کردند بالغ بر ١٠٠ نفر است، از رخشان بنی‌اعتماد تا کیانوش عیاری، مرحوم عباس کیارستمی و بهمن فرمان‌آرا گرفته تا کیومرث پوراحمد و علیرضا رییسیان. آنها هنوز هم مدافع هنروتجربه‌اند. اما آن گروه پرسروصدا طوری جلوه می‌دهند که انگار کلیت بدنه سینمای ایران با این گروه مخالف است. یکی از دلایلی هم که گروهی از مخالفان حاضر نمی‌شوند علنی در مخالفت با هنروتجربه حرف بزنند این است که نمی‌خواهند زیر بار بی‌آبرویی این مساله بروند. چون دلایل منطقی برای مخالفت خود ندارند. تعدادی از آنها تنها با بهانه‌هایی به ظاهر مصلحانه اصل ماجرا را پنهان کردند. مزیت نسبی هنروتجربه هیچ‌وقت فروش نبوده و معرفی فیلمساز بوده که این مساله خیلی مهمی است. برآیند نسبی کیفی فیلم‌های هنروتجربه از سینمای بدنه واقعا بالاتر است.
هوشنگ گلمکانی: من بر اساس تجربه و اطلاعاتی که از نمایش فیلم‌های خاص با عنوان «آسمان باز» و «مخاطب خاص» در سال‌های گذشته داشتم به این نتیجه رسیدم که شکست این برنامه‌ها دو دلیل داشت. اول استفاده از امکانات نمایشی سینمای بدنه و دوم مدیریت این گروه توسط افراد سینمای بدنه. از آنجایی که این فیلم‌ها، آثار کم‌فروشی هستند، وقتی ظرفیت نمایشی را نسبت به فیلم‌هایی که به نظر می‌رسد فروش بیشتری دارند، اشغال کردند، از طرف مجموعه سینما با مقاومت مواجه شدند. بنابراین برای تعطیل کردن این فعالیت تلاش کردند تا خطر آن را از سر سینما رفع کنند! از طرف دیگر افراد سینمای بدنه که مدیریت نمایش فیلم‌های خاص را عهده‌دار شدند، چون متعلق به سینمای مخاطب عام بودند، تمایلی به نمایش فیلم‌های خاص نداشتند. اما به دلیل قبول کردن این مسوولیت و حفظ ظاهر، در ادامه با سوءمدیریت سعی کردند این برنامه شکست بخورد.
