هنر و تجربه – ترجمه مریم شاه‌پوری: بازار اکران فیلم‌های خاص و هنری مستقل روی‌هم‌رفته با افت‌هایی همراه بوده است اما این موضوع درباره فیلم‌های خروجی جشنواره ساندنس صدق نمی‌کند و در سال ۲۰۱۸ هم موفقیت‌ها ادامه داشت.

در واقع شانزده فیلمی که در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۱۸ (بزرگ‌ترین ویترین سینمای مستقل) اولین نمایش جهانی‌شان را تجربه کردند، در گیشه داخلی ایالات متحده به فروشی بیش از دو میلیارد دلار دست یافتند که در سال‌های اخیر بهترین عملکرد خروجی‌های این رویداد سینمایی بزرگ است.

اما پنج فیلم برتر گیشه از میان خروجی‌های ساندنس در سال ۲۰۱۸ به‌ترتیب زیر هستند:

۱- فیلم ترسناک «موروثی» (آری آستر) با فروشی بیش از ۴۴ میلیون دلار که در بخش نمایش‌های نیمه‌شب ساندنس روی پرده رفت.

۲- تریلر «جست‌وجو» (فیلم اولِ آنیش چَگَنتی) با فروشی ۲۶ میلیون دلاری در بخش فرعی «آینده»/ Next به نمایش درآمد.

۳- مستند «همسایه من نیستی؟» (مورگن نِویل) که با فروشی نزدیک به ۲۳ میلیون دلار در بخش «مستند» دیده شد.

۴- کمدی سیاه «ببخشید مزاحم شما شدم» (بوتس رایلی) که با فروش هفده‌ونیم میلیون دلاری‌اش در بخش «آثار دراماتیک ایالات متحده» نمایش داده شد.

۵- مستند «آربی‌جی» (بِتسی وِست و جولی کوهن) که به فروشی ۱۴ میلیون دلاری دست یافت و یکی دیگر از مستندهایی بود که اولین نمایش جهانی‌اش را تجربه می‌کرد.

پنج فیلم «کلاس هشتم» (سیزده‌ونیم میلیون)، «سه غریبه همسان» (حدود دوازده‌ونیم میلیون)، «تالی» (حدود نه‌ونیم میلیون)، «ردی به جا نگذار» (شش میلیون) و «کولت» (بیش از پنج میلیون) هم در رده‌های ششم تا دهم جای گرفته‌اند.

حمایت از فیلم‌های بدون پخش‌کننده
فقط حدود یک‌سوم از فیلم‌هایی که سال گذشته به جشنواره ساندنس راه پیدا کردند، پخش‌کننده داشتند و چند فیلمی هم پیش از افتتاحیه‌شان به دست پخش‌کننده‌هایی سپرده شدند. اما از هشتادوچند فیلم باقی‌مانده، بیش از شصت فیلم در این رویداد خریداران خود را یافتند؛ آماری که در قیاس با هر جشنواره‌ای بالاست و باید این را هم در نظر گرفت که این دادوستد هنری در عرصه جهانی صورت گرفته است و نه منطقه‌ای و داخلی.

 فیلم‌های خارجی‌زبان چالش‌انگیزند
البته در این شرایط نیز فیلم‌های خارجی‌زبان زیادی در بخش‌های «آثار دراماتیک جهان» و بخش‌های «مستند» یا بخش‌های تجربی‌تر بودند که خریداری پیدا نکردند.

بیش از نیمی از آثار هنری ۲۰۱۸ که در اکران محدود بالای یک میلیون دلار فروختند، در ساندنس روی پرده رفته بودند
فروش یک میلیون دلاری برای یک فیلم هنری می‌تواند یک موفقیت واقعی باشد، البته بسته به هزینه‌های تولید و بازاریابی. اما این شاخصی است که حدود شصت فیلم به نمایش درآمده در جشنواره ساندنس، در زمان اکران محدودشان از آن عبور کردند، از جمله «مرگ استالین»، «هرگز واقعاً این‌جا نبودی» و «سوارکار». این آمار قابل توجه است هرچند که تضمینی بر موفقیت این فیلم‌ها نیست.

موفقیت‌های بزرگ ساندنسی، از تنوع ژانرها، فیلم‌سازان و قالب‌های بسیار متفاوتی برخوردارند
زمانی بود که یک فیلم ساندنسی تصور خاصی را به ذهن‌ها متبادر می‌کرد: یک فیلم اول یا دوم، دراماتیک یا کمدی، کم‌هزینه، اغلب به کارگردانی یک مرد سفیدپوست حدوداً بیست‌ساله! اما حالا اوضاع به‌کل فرق می‌کند و این موضوع با نگاهی به فیلم‌های موفقی مانند «موروثی»، «جست‌وجو»، «ببخشید مزاحم شما شدم»، «نقطه ضعف» و دو فیلم از فیلم‌سازان موفق سال ۲۰۱۸ یعنی «ردی به جا نگذار» و «آربی‌جی» به‌خوبی خودش را نشان می‌دهد.

مستندها در گیشه خیلی خوب می‌فروشند
اما جالب‌تر از همه این‌که سه مستند ساندنسی در سال ۲۰۱۸ به فروشی بالای دوازده میلیون دلار دست یافتند که بالاترین رقم به فروش حدوداً ۲۳ میلیون دلاری مستند «همسایه من نیستی؟» (مورگن نِویل) برمی‌گردد.

استودیوها باید حواس‌شان به جشنواره ساندنس باشد
هیچ‌کس نمی‌تواند منکر اهمیت تاریخی جشنواره ساندنس در رشد و توسعه سینمای مستقل ایالات متحده و کشف کارگردانان جدیدی باشد که کارشان را حتی در استودیوهای بزرگ هالیوودی با موفقیت ادامه داده‌اند. موفقیت‌های سال گذشته این فیلم‌سازان ثابت کرد که معادن طلا فقط در فرنچایزهای استودیویی یافت نمی‌شوند. از این رو ممکن است پس از موفقیت‌های چشمگیر فیلم‌هایی چون «دور شو» / Get Out و «موروثی»، بازاریابان استودیوها جشنواره ساندنس را به عنوان پایگاه مناسبی برای عرضه ترسناک‌های هوشمندانه‌ای چون «یک مکان آرام» و «نابودی» / Annihilation در نظر بگیرند و از این پس تولید این فیلم‌ها نیز توسط آن‌ها، احیا و تکرار شود. ساندنس از زمان شکل‌گیری‌اش همواره فیلم‌سازان اقلیت و بسیار متنوعی را در کانون توجه قرار داده است؛ و در حالی که کارگردانان زن هنوز در تقلا و تلاش برای جای گرفتن روی صندلی‌های کارگردانی آثاری هستند که توسط استودیوها تولید می‌شوند و اکران‌های گسترده دارند، فیلم‌سازان اقلیت (شامل سیاهان، لاتین‌ها و آسیایی‌ها) هم در ویترین جشنواره ساندنس به چشم آمده‌اند و در میان فیلم‌های استودیویی پرفروش خودی نشان داده‌اند. بنابراین ساندنس را می‌توان یکی از معدود پایگاه‌هایی دانست که واقعاً به تنوع جنسیتی و نژادی سینماگران متعهد بوده است و در این زمینه تأثیری کاملاً محسوس و قابل بررسی گذاشته است.

***
همه این آمار و ارقام و کلیت این گزارش به‌خوبی نشان می‌دهد که سینمای مستقل و هنری در هر جای دنیا به یک ویترین خوب و معتبر برای عرضه نیاز دارد و در صورت تحقق و شکل‌گیری چنین پایگاهی، باید قدرش را دانست و هر روز بر اهمیت و اعتبارش افزود تا سینمای مستقل و در نهایت سینمای هر کشوری در پلکان پیشرفت قرار بگیرد.

• ایندی‌وایر