هنر و تجربه – ترجمه مریم شاه‌پوری: الخاندرو گونسالس اینیاریتو که انبوهی از جوایز سینمایی را در کارنامه دارد (از جشنواره‌های کن و ونیز گرفته تا مراسم‌های بفتا و گلدن گلوب و اسکار) این روزها به بوسنی و هرزگوین و بیست‌وپنجمین دوره از جشنواره فیلم سارایوو رفته است.

اینیاریتو هنگام دریافت جایزه «قلب افتخاری» حسابی از وضعیت فعلی سینما گله کرد و گفت که فیلم‌ها بیش از حد سریع شده‌اند و این توجه افراطی به ریتم تند و جذابیت‌های ظاهری حاصل روایت‌های سریالی و داستان‌گویی تلویزیونی (به‌ویژه کمپانی‌های پخش مجازی و آنلاین) است. او در گفت‌وگو با «ورایتی» از کمبود شاعرانگی و رمز‌وراز آثار سینمایی گفته و این‌که زمانی فیلم‌ها با هدف گسترش محدوده‌های زبان سینما ساخته می‌شدند «ولی حالا فیلم‌های عظیم استودیویی و آثار تلویزیون پخش مجازی همه جا را فتح کرده‌اند.»

آثار اخیر اینیاریتو یعنی «بردمن» و «ازگوربرخاسته» گرچه ضرباهنگ‌های کندی ندارند اما رویکردی مکاشفه‌‌وار در مواجهه با داستان‌گویی شخصیت‌محورشان دارند؛ موضوعی که این فیلم‌ساز برجسته می‌گوید دیگر جایی در سینماهای چندسالنه (مالتی‌پلکس‌ها) ندارند: «زبان سینما دارد تغییر می‌کند و نیاز به پیرنگ و روایت به‌قدری زیاد شده است که از ریخت‌افتادگی  در پردازش مضامین را به بار می‌آورد. تماشاگران خیلی بی‌صبر شده‌اند و انگار دائم با خودشان می‌گویند: بیش‌تر نشان بده. کسی را بکش! یک کاری بکن.»

به طور طبیعی اینیاریتو از نگرانی‌های اغلب همتایان و همکارانش می‌گوید، اما در سوی دیگر، کمپانی‌های پخش مجازی و آنلاین رویکردی مهربانانه با فیلم‌سازان مؤلف بسیاری داشته‌اند و حامی اصلی آن‌ها در روزگار سلطه فیلم‌های ابرقهرمانی و بازسازی‌ها و دنباله‌ها هستند. مثلاً  اعلام شد که استیون سودربرگ فیلم جدیدش را به «اچ‌بی‌او مکس» واگذار کرده است یا دو هموطن مشهور اینیاریتو، آلفونسو کوارون و گیرمو دل تورو، که با فیلم‌های «روما» و «ده دقیقه بعد از نیمه‌شب» با کمپانی‌های پخش مجازی کار کرده‌اند.

البته بی‌تردید اینیاریتو که پنج بار تندیس طلایی اسکار را برنده شده (آخرین بار برای پروژه واقعیت مجازی «گوشت و شن» ۲۰۱۸) به فیلم‌های عظیمی اشاره دارد که فقط فروش در گیشه برای‌شان مهم است؛ و در ضمن، به تأثیر منفی تلویزیون بر آثار سینمایی اشاره می‌کند که «همه چیز به‌قدری سریع تغییر کرده است که حالا فیلم‌ها هم باید فوری تماشاگران را راضی کنند؛ و باید آثاری جهانی باشند که حسابی پول درمی‌آورند. انگار به آگهی تبلیغاتی کوکاکولا بدل شده‌اند که باید همه دنیا را راضی کنند. در این شرایط چه بر سر نسل‌های جوانی می‌آید که نمی‌توانند درک کنند یک فیلم می‌تواند شاعرانه یا اسرارآمیز یا بغرنج باشد؟»

او همچنین تأکید می‌کند که در سینما باید ریسک کرد و جسارت به خرج داد: «اولین فیلم نباید کامل باشد. این شاعرانگی، انسانیت و ناپختگی آن است که کسی مثل من را شیفته می‌کند… من دوست دارم آدم‌ها خودشان را به نمایش بگذارند، همان طور که هستند با اشتباه‌های‌شان. به همین خاطر است که رنج می‌کشم و خودم را در وضعیتی پیچیده و مخمصه می‌بینیم.»

• ایندی‌وایر