کارگردان های مستند«در جستجوی فریده»:
مستندسازهای ایرانی از تمرکز بر پخش بین‌المللی نتایج خوبی گرفته‌اند/ مستند بعدی ما هم شخصیت محور است
هنروتجربه:مستند«درجستجوی فریده» به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطایی که در گروه هنروتجربه اکران موفقی داشت، امسال به نمایندگی از ایران در جوایز اسکار در بخش فیلم بلند بین‌المللی (با نام قبلی فیلم خارجی‌زبان) رقابت می‌کند.هنرآنلاین به این بهانه با کارگردان‌های این مستند گفت‌وگویی کرده که بخش هایی از آن را می‌خوانید.
در بخشی از این نشست سوالی در مورد چهره‌ای که در این مستند از ایران نشان داده شده و تاثیرگذاری آن با توجه به نمایش فیلم در جشنواره‌های متعدد سوال شده‌است. آزاده موسوی در این ارتباط عنوان کرد:« این یکی از موضوعاتی است که وقتی آدم فکر می‌کند فیلمش امکان دارد جهانی شود، باید به آن فکر کند و ما هم از اول به آن فکر کردیم. ما قرار بود در دل قصه فریده با سه خانواده روبرو شویم که آن‌ها در طبقات اجتماعی خاصی هستند که همه مردم ایران در آن طبقه نیستند. اگر در هر جای دنیا کسی بچه‌اش را رها کند، حتما از طبقه خاصی است که این کار را انجام داده است. در نتیجه این نگرانی را داشتیم که نباید تصویر خیلی فرودستی را از ایران نشان بدهیم. به همین خاطر یکی از انتخاب‌هایی کردیم، کاراکتر خانم نگار است که با بقیه زنان فیلم فرق دارد. او تنها در تهران زندگی می‌کند، تحصیل کرده است و زبان را خوب می‌داند و اهل سفر است. او یک وجه دیگری را نشان می‌دهد. فکر می‌کنم وقتی همه این‌ها با هم جمع می‌شود یک تعاملی برقرار می‌شود.»
کوروش عطایی نیز در این ارتباط افزود:«وقتی یک فیلم دارد از زاویه دید یک خارجی وارد ایران می‌شود، این توقع در خیلی‌ها وجود دارد که باید همه وجوه و طبقات اجتماعی ایران به تصویر کشیده شود و کسی تصور غلطی راجع به ایران نداشته باشد. یک بخش از این تصویر درست است و همه سعی ما هم این بوده که کاملاً به واقعیت وفادار باشیم. این تصویر به هر شکلی که هست در دل خود واقعیت وجود دارد؛ یعنی اگر تصویر زیبا یا زشتی است، ما سعی نکردیم طرف زشتی یا زیبایی را بگیریم بلکه سعی کرده‌ایم در دل قصه فریده تصویر واقعی را ثبت کنیم. البته من قبول ندارم تصویری که از خانواده‌های فرودست و طبقه پایین جامعه نشان داده شده، تصویر زشت و سیاهی است چون اتفاقا آن‌ها آدم‌های بسیار مهربان و مهمان‌نوازی هستند و دوست دارند گم‌شده‌شان را پیدا کنند و به دنبال یک هویت می‌گردند. آن‌ها شاید از نظر وضعیت اقتصادی و اجتماعی در طبقه درستی نباشند ولی ارزش‌های انسانی آن‌ها چیزی است که آن‌ها را قابل ارزش می‌کند.»
در بخش دیگری از این گفت‌وگو به کمک‌های مردمی که بخشی از هزینه مستند«جستجوی فریده» را تامین کرده،اشاره شد. کوروش عطایی در این مورد توضیح داد:« این ماجرا کمک بزرگی برای فیلم ما بود. ما در طول دو سالی که داشتیم مرحله پیش‌تولید را طی می‌کردیم بخشی از وقت‌مان صرف تأمین سرمایه فیلم می‌شد. دنبال این بودیم که ببینیم چطور می‌توانیم سرمایه فیلم را تأمین کنیم چون فیلم کم‌هزینه‌ای هم نبود و بخشی از آن در خارج از کشور ساخته می‌شد. ما تصمیم گرفتیم یک کمپین جذب سرمایه در ایران و خارج از ایران راه بیاندازیم و این کار را روی سایت حامی‌جو در ایران و Cinecrowd در هلند انجام دادیم. این کار به شکل جدی اولین بار بود که داشت در ایران انجام می‌شد. ما از حرف‌های فریده رو به دوربین یک تیزر درست کردیم. در همان مرحله دیدیم که آدم‌های زیادی دارند با این کاراکتر ارتباط برقرار می‌کنند و جذب قصه می‌شوند. نزدیک ۳۰۰ نفر به ما کمک کردند و ما توانستیم هزینه شروع فیلم‌برداری را تأمین کنیم. تأمین سرمایه به شکل مردمی، تأثیرات مثبت زیادی دارد چون در آن صورت شما یک عده مخاطب بالقوه خواهید داشت که آن‌ها خودشان در ساخت فیلم سهیم هستند و منتظر هستند که فیلم دیده شود. هر کدام از آن‌ها یک رسانه و ابزار برای معرفی فیلم به سایر افراد هستند. در واقع شما در این نوع فیلم‌ها قبل از تمام شدن فیلم‌برداری یک سری طرفدار دارید. خوشبختانه ما هم تأثیر این اتفاق را دیدیم. البته ما اوایل به این موضوع فکر نمی‌کردیم ولی وقتی استقبال مردم از فیلم «در جستجوی فریده» را در جشنواره سینما حقیقت دیدیم متوجه شدیم که همه این‌ها تأثیرات آن کمپین تامین مالی جمعی یا Crowdfunding است.»
آزاده موسوی هم گفت:« زمانی که کار را شروع کردیم کسی در مورد Crowdfunding چیزی نمی‌دانست؛ یعنی ما ابتدا باید آن را تعریف می‌کردیم و بعد می‌گفتیم که فیلم ما راجع به چیست. در حال حاضر یک سری اثرها با این شیوه تولید شده‌اند و مردم آگاهی بیشتری نسبت به آن دارند. متاسفانه ما از نظر فرهنگی عادت داریم جایی کمک کنیم که ثواب دارد. این که بیاییم برای تولید یک کار فرهنگی کمک کنیم کمتر اتفاق می‌افتد. فکر می‌کنم هنوز هم نمی‌توانیم بگوییم قدم‌های بزرگی برداشته شده است و تازه اول راه هستیم.»
آزاده موسوی هم‌چنین در پاسخ به سوالی درباره جایگاه سینمای مستند ایران در جهان هم عنوان کرد:«مستند ایران در سال‌های اخیر هم حضورهای بین‌المللی زیادی داشته و هم جوایز مهمی گرفته است ولی اتفاقی که می‌افتد این است که این اخبار در داخل ایران اصلا مخابره نمی‌شود. مردم متوجه این نمی‌شوند که ما چه جوایزی می‌گیریم و چه اتفاقات بین‌المللی در رابطه با مستند وجود دارد. خوشحالی ما این است که شاید این فضا برداشته شود که ما فقط باید به اخبار سینمای داستانی توجه کنیم.»
و در ادامه همین بحث در مورد وضعیت نمایش مستندهای ایرانی در خارج کشور گفت:«ما در مورد پخش و نمایش به دو دلیل با وضعیتی که در دنیا وجود دارد فاصله زیادی داریم. وقتی بحث اکران مطرح می‌شود، ما باید مستندهایی در دست داشته باشیم که قابلیت اکران داشته باشند. منظورم این است که درام داشته باشند که بتوانند مخاطب جذب کنند. در فضای سینمای مستند ما تاکنون تصور این که می‌توان فیلم‌ها را اکران بین‌المللی کرد وجود نداشته است.»
کوروش عطایی هم در تکمیل صحبت‌های موسوی افزود:«پخش بین‌الملل در سینمای ایران ضعف دارد. با توجه به حجم تولیداتی که سینمای ایران دارد، تعداد پخش‌کننده‌ها بسیار کم است. حتی فیلم‌های داستانی ما نیز در خارج از کشور اکران ندارند و دیده نمی‌شوند. اصولاً رقابت در سینماهای دنیا رقابت سختی است. من فکر می‌کنم مستندسازها مخصوصاً در یک دهه اخیر به طور شخصی روی پخش بین‌المللی کارهایشان متمرکز شده‌اند و نتایج خوبی هم گرفته‌اند. این مسئله می‌تواند به طور عموم روی سینمای مستند تأثیرگذار باشد، از این جهت که این تجارت منتقل شود و آدم‌های دیگری در جریان قرار بگیرند و بتوانند استفاده کنند.»
و درباره برنامه‌های خود برای پخش بین‌المللی این مستند نیز توضیح داد:«خانم نوبخت، مسئول پخش بین‌المللی فیلم ما هستند. فیلم «در جستجوی فریده» تاکنون در ۱۳ جشنواره بین‌المللی شرکت کرده که در دو تای آن‌ها جایزه هم گرفته است. در آینده نیز قرار است که در چندین جشنواره دیگر آمریکایی و اروپایی شرکت کند. نزدیک‌ترین جشنواره‌ای که قرار است در آن شرکت کنیم، جشنواره فیلم مستند فلاهرتی در کشور روسیه است.»
موسوی نیز گفت:« در حال حاضر بیشترین تلاش ما برای پخش در آمریکا است. بیشترین انرژی خودمان را صرف این موضوع کردیم تا فیلم را در آمریکا اکران کنیم. با پخش‌کننده‌های زیادی مکاتبه کرده‌ایم که الان منتظر پاسخ آن‌ها هستیم.»
این کارگردان‌ها در پایان مصاحبه درباره کارجدید خود نیز عنوان کردند:«تقریبا یک کاری را شروع کرده‌ایم اما هنوز در مرحله ابتدایی هستیم. به همین خاطر بهتر است راجع به موضوع فیلم صحبت نکنیم چون باید هنوز شکل بگیرد، اما تقریبا مستندی شخصیت‌محور است.»
عکس: هنرآنلاین
