هنروتجربه:مهدی حجت عنوان کرد که حمید سهیلی آرام‌آرام به این سمت می‌رفت که وحدت پشت کثرت میراث فرهنگی را درک کند و سعی می‌کرد وحدت فرهنگ ایرانی را به نحوی نشان دهد.

مهدی حجت، معمار و بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی در پی درگذشت حمید سهیلی از مستندسازان قدیمی ایرانی که آشنایی ۳۵ ساله‌ای هم با او داشت، درباره جایگاه این هنرمند در مستندسازی به ایسنا گفت:«مرحوم سهیلی یکی از پیشکسوتان عرصه مستند به ویژه در حوزه میراث فرهنگی و معماری بود که فعالیت زیادی در این زمینه‌ها داشت. ایشان به شدت عاشق ایران بود و تمام زندگی، فکر، سفرها و مطالعه‌اش در همین باره بود تا ایران را بیشتر بشناسد و بیشتر بشناساند. مجموعه مستندهایی که ایشان برای معرفی معماری ایران در دهه ۶۰ تهیه کرد یک مجموعه فوق‌العاده کامل و بی‌نظیر بود که از صدا و سیما پخش شد».

به گفته او آن مجموعه با تمرکز بر ایران و میراث فرهنگی و داشته‌های فرهنگی ایران در دورانی که کشور با مسائلی نظیر جنگ و گرفتاری‌های بعد از آن روبرو بود، در جلب توجه مردم به این موضوع تاثیر زیادی داشت.

حجت در ادامه درباره روند کاری سهیلی عنوان کرد:«بعد از آن مرحوم سهیلی فیلم‌های متعددی را از آثار شناخته شده و شناخته نشده میراث فرهنگی ایران تهیه کرد و در همین فیلم‌ها یکی از خصوصیات بارز ایشان این بود که توجهشان در ابتدا به مجموعه آثاری بود که در سطح کشور وجود دارند. طبیعتا ما یک گنجینه بی‌بدیل و بی‌نظیر و بسیار وسیع از آثار فرهنگی در کشور داریم که ایشان به هر حال به آن‌ها مشغول بود و مجموعه آثارش را تهیه کرد. اما اگر بعد از یک مدتی فیلم‌هایشان را  به ترتیب زمان و تاریخ نگاه کنیم، می‌بینیم که کم‌کم متوجه فنونی می‌شد که در این نوع معماری‌ها به کار گرفته شده بود و در حقیقت به دانشی که پشت سر این نوع آثار وجود داشت دقت می‌کرد و از آن ظرایف که در آثار وجود داشت، آموخت، یعنی دیگر فقط به آثار نگاه نمی‌کرد بلکه نگاه می‌کرد و درس می‌گرفت که این آثار چگونه به درد امروز ما می‌خورند».

او در تشریح کارنامه سهیلی افزود:«پرده سوم کارهای ایشان در این بود که کم‌کم به نقشی که این آثار در تاریخ و عملکردی که در موقعیت‌های مختلف تاریخی داشتند توجه می‌کرد و اینکه هرکدام چه کرده‌اند و ما از آن‌ها چگونه می‌توانیم تاریخ را قرائت کنیم و سرگذشت کشور خود را از طریق آثار چطور می‌توانیم بخوانیم. بعد از آن، ایشان متوجه  شد در این مجموعه آثار تاریخی یک زیرنقش و یک زبان پنهان وجود دارد . شاید در آخرین آثارش نمونه‌هایی از بررسی و پرداختن به آن‌ زبان پنهان وجود داشته باشد، مثل اینکه از یک نوع کلاه سرباز مادی در یک نقطه‌ای دیگر از کشور هم که به این زمان تاریخی ارتباطی ندارد دیده شود و در واقع در آثارش به این مسئله نزدیک می‌شد که یک عنصر پنهان به صورت یک شبکه، مجموعه آثار فرهنگی کشور ما را به  هم پیوند می‌دهد».

حجت سپس به دستاورد سهیلی طی سال‌ها اشاره کرد:«در حقیقت مرحوم سهیلی آرام آرام به این سمت می‌رفت که وحدت پشت این کثرت میراث فرهنگی را درک کند و سعی می‌کرد آنچه را که در اثر استمرار طولانی مدت و همنشینی با این آثار پیدا و استشمام کرده که همان وحدت فرهنگ ایرانی است، به نحوی نشان دهد .متاسفانه ایشان را از دست دادیم و فرصت بیشتری پیدا نکرد که بتواند در این حوزه‌ای که شروع کرده بود آثار بهتر و بیشتری را تهیه کند».

او با اشاره به ارتباطی که در این سال‌ها با مرحوم سهیلی داشت، گفت:«در طول این مدت با هم در ارتباط بودیم و بسیاری از اوقات برای ساختن فیلم‌هایش با هم صحبت می‌کردیم. یادم می‌آید درباره آخرین فیلمی که می‌خواست کار کند و نمونه‌هایی از آن را گفتم، وقتی در سفر بودیم در راه برگشت خیلی صحبت کردیم که این نگاه به آثار تاریخی چقدر صحیح است و این کار را بکند یا نه؟ او خیلی پیگیر و مشتاق بود و حرف‌های زیادی برای گفتن داشت».

احجت درباره سهیلی عنوان کرد:«هر چقدر ایشان جلوتر آمد ، به دنبال این می گشت تا آن معنایی را که در مجموعه آثار ایران هست درک کند. ایشان اوایل به تک تک آثار نگاه می‌کرد که مثلاً چغازنبیل چیست؟ ولی در این برنامه‌های آخر دنبال این بود تا پوششی روی همه آثار ایران داشته باشد و بگوید که مجموعه این آثار با همدیگر می‌توانند یک حرف را بزنند که من به آن زیرساخت فرهنگی کشور می‌گویم و ایشان داشت به فهم این موضوع نزدیک می‌شد».

حجت درباره اینکه بازتاب کم رسانه‌ای نسبت به درگذشت این هنرمند و جایگاهش آنطور که شایسته بوده شناسانده نشده و مورد بی‌توجهی قرار گرفته است، اظهار کرد:«متاسفم که اینطور می‌گویم . ولی حرفم این است که هیچ مانعی ندارد اگر مثلاً یک گوینده یا یک شخصیت فعال در صدا و سیما فوت می‌کند، صدا و سیما گزارش‌هایی از مجموعه زندگی و آثارش یا صحبت با افراد مختلف درباره او به جهت آنکه در صدا و سیما بوده پخش کند، ولی به هر حال آقای سهیلی به خاطر آن مجموعه بسیار بلند مدت و ارزشمندی که انجام داده به نحوی باید عضو خانواده صدا و سیما تلقی شود و انتظار می‌رفت توجه بیشتری به ایشان صورت می‌گرفت که اگر این اتفاق از طریق این رسانه‌ جمعی می‌افتاد بقیه رسانه‌ها هم بیشتر مطلع می‌شدند و انعکاس شایسته‌ای رخ می‌داد.متاسفانه چنین برخوردهایی نشان می‌دهد توجه به آن ارزش‌های فرهنگی ما کم رنگ است».

حمید سهیلی یکی از سینماگران سرشناس سینمای مستند بود که طی ۴۰ سال فعالیت مستمر در حوزه‌ فرهنگ و تمدن ایران،به ویژه هنر معماری، نقاشی، کتابت، نگارگری، صنایع دستی، خوشنویسی، عمران و بهسازی شهری و… بیش از یکصد اثر مستند ارزشمند را تهیه و کارگردانی کرد.

سهیلی شامگاه ۳۰ شهریورماه در سن ۷۱ سالگی، پس از سال‌ها مبارزه با بیماری درگذشت.