هنروتجربه-سعید حضرتی: «زغال» ساخته اسماعیل منصف، محصول مشترک سینمای ایران و فرانسه از آن دسته فیلم‌هایی است که مخاطب را به حیات سینمای ایران امیدوار می‌کند. فیلمی خوش‌ساخت، که هم ازلحاظ زیبایی‌شناسی بیننده‌اش را راضی می‌کند و هم قصه‌ای جذاب و تأثیرگذار را روایت می‌کند. منصف که قبلا با ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند وارد سینما شده است، با «زغال» اثری عرضه می‌کند که به‌غایت به‌اندازه است. هم ازلحاظ فرم و هم ازلحاظ محتوا. «زغال» از اولین اکرانش در جشنواره جهانی فیلم فجر، توانست نظر مخاطبان و منتقدین را جلب کند. منصف در این تجربه کارگردانی‌اش، قصه‌ای را روایت می‌کند که همه عناصر یک اثر هنری بومی را دارد، اما می‌تواند با مخاطب جهانی ارتباط برقرار کند. چراکه او، با استفاده درست از این عناصر، به روابط انسانی و هویت انسان می‌پردازد و با به چالش کشیدن ذهن مخاطب او را در سفری کوتاه، اما به بلندای یک زندگی، با قهرمانش همراه می‌کند .با اسماعیل منصف درباره فیلم «زغال» که این روزها در گروه هنروتجربه در حال اکران است گفتوگویی کرده‌ایم.
اسماعیل منصف درباره آشنایی با تهیه‌کننده فرانسوی و ایده فیلم «زغال» عنوان کرد: «به پشتوانه فیلم‌های کوتاهی که ساخته بودم اتیین دریکائود و نادر تکمیل همایون از فرانسه تماس گرفتند و گفتند تصمیم داریم که با فیلم اولی‌ها در یک سری کشورها از جمله ایران کار کنیم و طرح خواستند . شروع به نگارش فیلم‌نامه کردم و پس از چند بار بازنویسی به ساخت فیلم رسیدیم. با توجه به شناختی که از منطقه آستارا داشتم و سه فیلم کوتاه ساخته بودم، ایده‌های فیلم کوتاه قبلی و بودن در آن فضا من را به ایده فیلم زغال رساند».
منصف درباره سابقه تدوین فیلم‌های قبلی و تاثیر آن در فیلم‌سازی خود گفت: «بیشتر مستند تدوین کرده‌ام . اما به شکل جدی برای شبکه آرته مستندی کوتاه ساختم و مستند خیلی کوتاهی هم برای فستیوال آسیاتیکای رم ساختم و هرگز به عنوان مستندساز فعالیت حرفه‌ای نداشتم. تدوین مستند خیلی در فیلم‌سازی من تاثیری نگذاشته است. بیشتر فیلم‌سازی و نگرش کارگردانی من در تدوین اثر داشته است. تدوین آن آثار از دنیای فیلم‌سازی من دور بوده است، گرچه تدوین مستند و فیلم‌های بلند هم تجربیاتی به من اضافه کرده است».
او علاقه‌ای ندارد چند مسوولیت در یک فیلم داشته باشد اما در اولین فیلم خود خلاف این خواسته عمل کرده است: «به طور کلی موافق نیستم صفر تا صد کار را خودم کارگردانی، تدوین، نویسندگی و تهیه‌کنندگی کنم . نمی‌خواهم تمامی این حیطه‌ها را قبضه کنم ولی شرایط گوناگونی باعث شده تمامی این کارها را در فیلم اول خودم انجام بدهم. به هر حال من در فضای آذری و بومی فیلم می‌سازم و پیدا کردن فیلم‌نامه‌نویسی که به این زبان تسلط داشته باشد و یاری‌گر ، هم راه و هم‌دیدگاه من باشد میسر نشد. مشکل دیگر بحث سرمایه است که وقتی قرار باشد از آدم‌های مختلفی استفاده شود طبیعتا هزینه‌های مالی آن هم افزایش پیدا می‌کند».
قطعا آینده فیلم‌سازی من در همین مسیر فیلم «زغال» است و در آن فضا و زبان بومی. در تهران به اندازه کافی کارگردان‌های موفق در فضاهای مدرن و آپارتمانی داریم ولی من دلبسته آن دیارم و می‌خواهم در آن فضا کار کنم
او درباره سینمای بومی اظهار داشت: «در سن ۱۴ سالگی مهاجرت به تهران را تجربه کردم و بخش زیادی از زندگیم در تهران گذشته است گرچه خاطرات و تعلق خاطر من به آن فضاها بر می‌گردد. امکانی برایم فراهم شده که این سینمای بومی را معرفی کنم و در آن اتمسفر فیلم بسازم. دوست دارم اگر اتفاق مهمی برایم افتاد در کنار همشهری‌های خودم باشد و کارشان دیده شود. چرا نباید آنها که حرفه‌ای کار می‌کنند به حکم زبان متفاوت دیده شوند؟»
اسماعیل منصف درباره تجربه‌های آتی خود در زمینه ساخت فیلم برای مخاطبان گسترده‌تر بیان کرد: «قطعا آینده فیلم‌سازی من در همین مسیر فیلم «زغال» است و در آن فضا و زبان بومی. در تهران به اندازه کافی کارگردان‌های موفق در فضاهای مدرن و آپارتمانی داریم ولی من دلبسته آن دیارم و می‌خواهم در آن فضا کار کنم.»
او به نوع اکران این فیلم آذری‌زبان در منطقه آذربایجان اشاره کرد :«مخاطبان آذری زبان فیلم من دو دسته بودند.دسته اول سینماگران و دانشجویان سینما و به طور کلی سینما روهای حرفه‌ای که به این جنس از سینما علاقه داشتند و به اصطلاح فیلم‌های هنروتجربه‌ای می‌دیدند.دسته دوم آذری زبانانی بودند که به علت عرق و تعصبی که به زبان آذری داشتند آمدند و فیلم را دیدند.برای من بهترین فیدبک‌ها از طرف دسته دوم بود که خیلی با فیلم ارتباط برقرار کردند.آنها می‌گفتند که چقدر جنس آدم‌ها در فیلم شبیه خودشان است و درام و داستان خوبی دارد. بعضی‌ها می‌گفتند پنج بار فیلم را دیدیم و هربار دوستان خودشان را هم به دیدن فیلم آورده اند. این برایم اتفاق مهمی بود.»
او افزود: «دوستانی داشتم که در مراحل اولیه ساخت می‌گفتند که استارهایی داریم که ترک زبان هستند و به گیشه فیلم کمک می‌کنند و خوب است از آنها استفاده کنی. به چند دلیل این کار را نکردم. تفکر و دیدگاه من این است که استاری که با عینک دودی از ماشین مدل بالای خودش پیاده می‌شود سنخیتی با مثلا شخصیت غیرت زغال‌پز فیلم من ندارد و باور پذیر نیست. مسئله دیگر این است که در آذربایجان بازیگرانی شناخته نشده ولی حرفه‌ای و با پتانسیل بالا داریم. من این بازیگران را بازیگر نکرده‌ام، آنها بازیگران حرفه‌ای بودند و فقط به دلیل برچسب بومی بودن و زبان متفاوت داشتن محدود شده‌اند.هادی افتخارزاده، ژیلا شاهیف فرید ادهمی و…پتانسیل و توانایی بالایی دارند و پر از انگیزه‌اند.خوشبختانه یکی از نکات مثبت فیلم بازی بازیگران است که دیده شده‌اند. و در نهایت اینکه در وهله اول فروش فیلم برایم در اولویت نیست.»
تفکر و دیدگاه من این است که استاری که با عینک دودی از ماشین مدل بالای خودش پیاده می‌شود سنخیتی با مثلا شخصیت غیرت زغال‌پز فیلم من ندارد و باور پذیر نیست. مسئله دیگر این است که در آذربایجان بازیگرانی شناخته نشده ولی حرفه‌ای و با پتانسیل بالا داریم. من این بازیگران را بازیگر نکرده‌ام، آنها بازیگران حرفه‌ای بودند و فقط به دلیل برچسب بومی بودن و زبان متفاوت داشتن محدود شده‌اند
کارگردان فیلم سینمایی «زغال» درباره تجربه اکران فیلم خود و اثرگذاری در گروه سینمایی هنروتجربه گفت: «هنروتجربه باعث می‌شود فیلم‌ها در تاریخ سینما ماندگار شوند.وقتی فیلمی اکران می‌شود و در موردش بحث و نقد صورت می‌گیرد در ثبت اذهان مردم ثبت می‌شود.جشنواره‌ها می‌توانند برای فیلم به خصوصی سروصدا ایجاد کنند ولی هرگز فیلمی را در اذهان مردم ثبت نمی‌کنند.فرض کنید فیلم «زغال» در جشنواره‌های مختلف و مهم شرکت می‌کرد و جایزه هم می‌گرفت اما امکان اکران و دیده شدن پیدا نمی‌کرد پس از چندی فراموش می‌شد.این فضا در هنروتجربه فراهم است و اگر این امکان نبود خیلی از فیلم‌ها امکان دیده شدن را پیدا نمی‌کردند.امتیاز هنروتجربه این است که وقتی کسی به سینما می‌آید می‌داند که با فیلم جدی و آبرومندی طرف است. خوشحالم که فیلم من هم شرایط اکران در این گروه را یافت».
منصف که خیلی فیلم نمی‌بیند اما ادبیات دغدغه همیشگی اوست:«خیلی آدم فیلم بینی نیستم و بیش از سینما از رمان الهام می‌گیرم. فضا سازی در سینما برایم بسیار مهم است و مثلا رمان کوری را وقتی می‌خواندم با خودم میگفتم مگر سینما می‌تواند انقدر معجزه کند؟ کوری شاهکار خلق فضاست یا مثلا چرم ساغری بالزاک و سمفونی مردگان و…برای نوشتن فیلم‌نامه به شکل ناخودآگاه از رمان تاثیر می‌گیرم».
منصف در پایان درباره کار جدید خود عنوان کرد: «امسال قرار بود فیلم دوم را بسازم که به دلیل اکران‌های هنروتجربه فرصت آن را پیدا نکردم. امیدوارم فیلم‌نامه کار جدید تا آخر امسال نوشته شود و پائیز سال آینده در همان فضای آذربایجان ولی در لوکیشن متفاوت کار را شروع کنم».
عکس:یاسمن ظهورطلب
