گفتوگو با مرتضی فرشباف کارگردان «تومان»
بزرگ‌ترین دلگرمی‌ام بازیگران فیلم هستند/ بدمن این فیلم پول است
هنروتجربه _ سحر آزاد: مرتضی فرشباف در سومین فیلم خود «تومان» که امسال در بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر حضور دارد، به سراغ موضوعی اجتماعی مبتلابه رفته‌است:« فردی تلاش می‌کند از راه قمار اسب و فوتبال، یک شبه طبقه اجتماعی خود را تغییر دهد». او می‌گوید بازیگران این فیلم بزرگ‌ترین دلگرمی‌اش برای نمایش «تومان» هستند و حتی نوید محمدزاده که قرار بود یکی از شخصیت‌های فیلم باشد، درستی حضور این بازیگران را تایید کرده است. با فرشباف که فیلم‌های «سوگ» و «بهمن» را در کارنامه دارد، درباره این فیلم و حضور آن در جشنواره صحبت کردیم.«تومان» در اولین روز جشنواره(۱۲ بهمن) در پردیس زندگی،موزه سینما،استقلال نمایش دارد. سینمای رسانه نیز فردا (۱۳ بهمن) در سانس سوم میزبان نمایش این فیلم است.
بعد از «بهمن» و «سوگ» می‌خواستید فیلمی بسازید که ریتم بالاتری داشته باشد و به همین دلیل فیلمی با چنین ویژگی ساختید یا اینکه بنا به مضمون «تومان» چنین ریتمی انتخاب کردید؟
به‌نظرم از بیرون یا با یک استراتژی قبلی نباید برای فیلم‌تان تصمیم بگیرید. فرم فیلم باید از دل فیلم و محتوا بیرون بیاید یعنی دنیای فیلم باید بگوید که چگونه فیلم بسازید. دنیای فیلم «تومان» هم به دلیل اینکه تنش و یک مسابقه اسب دوانی را نشان می‌دهد، به ریتم بالا و نشان دادن تجربه حسی شخصیت‌های فیلم نیاز داشت. برای همین ریتم فیلم بالاست. موضوع فیلم در نوع پرداخت و فرمی هم که انتخاب می‌کنید، خیلی مهم است.
پس ممکن است در کار بعدی باز هم به ریتم کندتری برگردید؟
کار بعدی من درباره پرتره‌های آقای شهیدثالث است و مسلما به دنیایی که او در کارهایش داشته، نزدیک است. به همین دلیل سعی می‌کنیم از سطح سینمای شهیدثالث در تعریف کردن پرتره‌اش استفاده کنیم.
چشم تماشاچی از دیدن فضای تهران به عنوان پس‌زمینه یک قصه خسته شده است. برای من مهم این بود که کار، کیفیت توریستی پیدا نکند به دلیل اینکه آنجا بزرگ شده‌ام و مختصاتش را می‌شناسم پس فکر کردم چقدر خوب است که از فضای ترکمن صحرا به عنوان یک موقعیت و فضای دراماتیک استفاده شود
گویا قرار است فیلم نسبت به نسخه‌ای که به هیات انتخاب جشنواره ارائه دادید، کوتاه‌تر شود. چطور شد چنین تصمیمی گرفتید؟
در اکران‌های آزمایشی که برگزار کردیم، مشخص شد چه صحنه‌هایی در دنیای قصه، گسترش و پیشبرد ماجراها، تاثیری را که می‌خواستیم نگذاشته است. اکران‌های آزمایشی باعث می‌شود بازتاب مخاطبان را مشاهده کنید و بتوانید تاحدودی واکنش بینندگان را پیش‌بینی کنید. به همین دلیل تصمیم گرفتیم کمی از مقدار فیلم کوتاه کنیم که تاکنون ۱۱ دقیقه از آن را کوتاه کرده‌ایم و فعلا زمان فیلم دو ساعت و ۹ دقیقه است اما تلاش ان این است که مدت فیلم به دو ساعت برسد.
برای اکران جشنواره هم فیلم کوتاه‌تر را نمایش می‌دهید؟
بله.
چطور شد نام فیلم از «کوچ» به «تومان» تغییر پیدا کرد؟
راستش فکر کردیم «کوچ»، بازنمایی دقیقی از فضای فیلم نیست. بدمن این فیلم پول است و فشاری را که پول روی عکس‌العمل‌ها، جاه طلبی‌ها و تصمیم‌گیری‌هایی که روی زندگی افراد دارد، نمایش می‌دهیم، به همین دلیل فکر کردیم نام «تومان» معرفی درست‌تری از فضای فیلم است.
در یکی از فیلم‌هایتان از نابازیگر استفاده کردید و در فیلم بعدی از بازیگری مانند فاطمه معتمدآریا. در این فیلم اما از بازیگران حرفه‌ای استفاده کردید که البته شاید شهرت بازیگری مانند فاطمه معتمدآریا را نداشته‌باشند. از انتخاب بازیگران برایمان می‌گویید؟
بزرگ‌ترین دلگرمی من برای نمایش این فیلم بازیگرانش هستند. به دلیل اینکه هر چهار بازیگر اصلی به عیار فیلم اضافه کردند و تجربه کارکردن با آن‌ها استثنایی بود. به‌نظرم آن‌ها بهترین بازی‌های کارنامه‌شان را انجام دادند. ایمان صیادبرهانی و میرسعید مولویان از بازیگران قدر تئاتری هستند و حضور میرسعید مولویان که یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم یعنی «داوود» را بازی می‌کند، خیلی خوب بود. او سال‌هاست جز بزرگ‌ترین بازیگران تئاتر این مملکت است و سطح فیلم را بالاتر برده. مجتبی پیرزاده نیز همین‌طور است. نود روز کارکردن در شهرستان و تغییری که شخصیت‌ها در روند روایی فیلم باید درون‌شان اتفاق می‌افتاد، آنقدر از سوی این بازیگران دقیق پیش رفت که انتخاب‌های غیرقابل جایگزینی می‌آیند. در مرحله فیلم‌نامه نقش را برای نوید محمدزاده و فرشته حسینی پیش‌بینی کرده بودیم اما از یک‌جایی به بعد به دلیل عقب افتادن تولید، آن‌ها را با میرسعید مولویان و پردیس احمدیه جایگزین کردیم و حتی اتفاقی است که خود نوید محمدزاده هم درستی آن را تایید کرده است.
در واقع معتقد هستید پیشینه تئاتری این افراد به اینکه پروژه زودتر به سرانجام برسد، کمک کرد؟
بسیار. در هیچ لحظه‌ای تصور نکردم با کسی که تجربه بازی ندارد، روبه‌رو هستم. سطح کاری که با آن‌ها تجربه کردم کم از سطح تجربه‌ای که با خانم معتمدآریا انجام دادم، نبود.
طی سال‌های اخیر فیلم‌هایی که لوکیشن آن‌ها در تهران نباشد، بیشتر شده است مثل فیلم شما که در بندر ترکمن و گنبد کاووس فیلم‌برداری شده یا «پوست» که در تبریز فیلم‌برداری شده است و.. فکر می‌کنید فضا برای اینکه شهرهای دیگر هم مورد توجه قرار بگیرند، بیشتر شده است؟
در یک دوره‌ای، شهرها خیلی کارکرد دراماتیک پیدا می‌کردند مثل دوره‌ای که آقای امیر نادری در جنوب کار می‌کرد. بعد از آن، وقفه‌ای داشتیم که درام‌ها در تهران یا حتی در آپارتمان‌ها اتفاق می‌افتادند اما در سه،چهار سال اخیر تجربه خانم آیدا پناهنده برای «ناهید» یا صفی یزدانیان در فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» نشان داد که می‌شود از پیشینه شهرهایی مانند رشت و انزلی استفاده کرد و در دنیای درام تاثیر دراماتیک بیشتری گذاشت. ضمن اینکه کمی هم چشم تماشاچی از دیدن فضای تهران به عنوان پس‌زمینه یک قصه خسته شده است. برای من مهم این بود که کار، کیفیت توریستی پیدا نکند به دلیل اینکه آنجا بزرگ شده‌ام و مختصاتش را می‌شناسم پس فکر کردم چقدر خوب است که از فضای ترکمن صحرا به عنوان یک موقعیت و فضای دراماتیک استفاده شود.
نظرتان درباره بخش سودای سیمرغ امسال چیست؟ فکر می‌کنید رقابت سخت است؟
جایزه بردن تغییری در نظرم درباره کیفیت کار همکارانم و خودم ندارد. بیشتر از همه گرفتن بازخوردها، نقدها و فضای متمرکزی که وجود دارد، برایم مهم است چون می‌توان خروجی یک سال سینمای ایران را در کنار هم دید و به یک دورنما از فضای سینمای ایران دست پیدا کرد. فکر می‌کنم این مهم‌ترین دستاورد جشنواره فیلم فجر است در مقایسه با جایزه‌ها و سیمرغ‌ها.
عکس:یاسمن ظهورطلب
