هنروتجربه: هر کارگردانی که تلاش می‌کند از رمان «دونِ» فرانک هربرت اقتباس کند، کارش کم‌تر از صعود از یک کوهستان مقدس نیست.

آلخاندرو خودوروفسکی و دیوید لینچ، فیلم‌سازان مؤلف بزرگ و مورد احترامی بودند که تلاش کردند ولی کم آوردند. حالا نوبت دنی ویلنوو فیلم‌ساز برجسته و تحسین‌شده کانادایی است که با کمپانی برادران وارنر می‌کوشد نسخه خودش را به اکران هجدهم دسامبر (۲۸ آذر) برساند؛ پروژه‌ای که هم‌چنان اطلاعات چندانی از آن عرضه نشده است.

در این میان، هیچ‌کس رنج و عذاب اقتباس از رمان «دون» را بیش‌تر از خودوروفسکی احساس نکرده که در دهه ۱۹۷۰ تلاش خودش را کرد و جزییات آن در مستند «دونِ خودوروفسکی» / Jodorowsky’s Dune محصول ۲۰۱۳ آمده است. این فیلم‌ساز ۹۱ ساله در گفت‌وگوی اخیرش با «ایندی‌وایر» اشاره کرده که با وجود رنج پروژه ازدست‌رفته‌اش می‌خواهد نسخه ویلنوو را ببیند اما هم‌چنان بر این باور است که کسی نمی‌تواند این کار را به نحو احسن انجام دهد.

خودوروفسکی می‌گوید: «دون کتابی است مثل آثار پروست. علمی‌خیالی است اما کاملا ادبی است. خیلی دشوار است که تصاویری برای گذاشتن در این فیلم بیابید چون آن‌ها بصری‌اند. وقتی می‌خواستم فیلم را بسازم و درگیر پروژه بودم، قصد داشتم بحران زیست‌محیطی را برجسته کنم. در واقع همان احساسی را داشتم که امروز مردم دارند. ما درگیر مسأله زیست‌محیطی شده‌ایم چون زمین در حال تغییر است و رییس‌جمهور شما (آمریکایی‌ها) باورش ندارد».

پیکار تمام‌عیار این فیلم‌ساز شیلیایی برای ساختن نسخه خودش از رمان «دون» با همکارانی شامل اچ‌. آر. گیگر، سالوادور دالی، اورسن ولز، گلوریا سوانسن، اودو کایر و میک جَگِر، سوژه فوق‌العاده‌ای شد برای مستند تحسین‌شده‌ای که به آن اشاره شد و فرانک پاویچ آن را ساخته است. این مستند واکنش خودوروفسکی به انتخاب دیوید لینچ برای کارگردانی اولین اقتباس سینمایی و اکرانش در سال ۱۹۸۴ را هم با جزییات در بر دارد، فیلمی که هر دو کارگردان به شکست آن اعتراف دارند.

خودوروفسکی در این باره چنین می‌گوید: «اولین باری که گفتند می‌شود از عهده ساخت فیلم «دون» برآمد و دیوید لینچ این کار را کرد، خیلی سخت و عذاب‌آور بود چون رؤیای من بود. آن‌ها فیلم را در پاریس نمایش دادند و پسرم گفت باید آن را ببینی. نمی‌خواستم و نمی‌توانستم فیلم را ببینم. سپس اکران فیلم آغاز شد و من گام به گام خوش‌حال‌تر و خوش‌حال‌تر شدم چون فیلم خیلی بدی از کار درآمده بود؛ و من متوجه شدم هیچ‌کس نمی‌تواند از آن اقتباس کند. این رمان افسانه‌ای است».

با تمام این حرف‌ها خودوروفسکی می‌گوید هیچ‌کس با او تماس نگرفت تا در مورد پروژه جدید مشاوره بگیرد: «سال‌ها پیش وقتی قرار شد «دون» را بسازند به منظور تبلیغات گفتند: فیلمی که خودوروفسکی نمی‌تواند بسازد! آن‌ها به نوعی از من استفاده کردند اما این بار نه. این دفعه به سراغ من نیامدند چون تمام ظرفیت تبلیغات را می‌گرفتم! اما در پس پرده می‌گویند: حالا همان فیلم بزرگ و عظیمی را می‌سازیم که خودوروفسکی نساخت! خارق‌العاده می‌شود! این کارگردان نابغه است! هیچ‌کس نمی‌تواند در هالیوود نابغه باشد. هیچ‌کس. چون پای کاروکاسبی در میان است و صنعت است».

خودوروفسکی می‌گوید با لذت به تماشای فیلم ویلنوو خواهد رفت چون متفاوت خواهد بود؛ و همانی نیست که پیش از این تجربه شده است؛ اما در نهایت می‌گوید: «اقتباس از این کتاب غیرممکن است».

• ایندی‌وایر