هنر و تجربه – مریم شاه‌پوری: جانفرانکو رُزی مستندساز که سال ۲۰۱۳ با «جی‌آرای مقدس» / Sacro GRA برنده شیر طلایی جشنواره ونیز و در سال ۲۰۱۶ با «آتش در دریا» / Fire at Sea برنده جایزه خرس طلایی جشنواره برلین شد، یکی از مهمانان افتخاری جشنواره ایدفای ۲۰۲۰ بود.

جدیدترین فیلم رزی با عنوان «شب» / Notturno – با داستان‌های جنگی از خاورمیانه – با خوش‌شانسی فرصت یافت اولین نمایش جهانی‌اش را در جشنواره ونیز ۲۰۲۰ در ماه سپتامبر به صورت زنده و روی پرده تجربه کند، پیش از این‌که ایتالیا دوباره قرنطینه شود. در مسترکلاس رزی در جشنواره ایدفا که با حضور مجازی حدود ۲۵۰ نفر برگزار شد، اوروا نیرابیا دبیر هنری جشنواره با این فیلم‌ساز ایتالیایی-آمریکایی گفت‌وگو کرد.

اولین سؤال نیرابیا از رزی این بود که چرا اصلاً فیلم‌سازی می‌کند؟ «سینما برای من شاید بهانه باشد؛ بهانه‌ای برای دیدار و مواجهه. بدون مواجهه، فیلم‌های من وجود نمی‌داشتند؛ چون فیلم‌هایم هرگز روی میز و با یک قلم متولد نمی‌شوند. آن‌ها از ایده‌های بسیار کوچکی به وجود می‌آیند که به یک نیاز بزرگ بدل می‌شوند و آن نیاز به یک «ضرورت» و آن به یک سفر؛ سفری بزرگ».

او درباره اولین روزهای فعالیتش به عنوان فیلم‌ساز هم چنین توضیح می‌دهد: «وقتی فیلم‌سازی را شروع کردم، به صورت شانزده میلی‌متری فیلم‌برداری می‌کردم و همه چیز خیلی گران و سنگین بود. برای گرفتن ده دقیقه فیلم باید خیلی کار می‌کردیم؛ و خیلی هم گران بود. با وجود این، از همان ابتدا وقتی پروژه‌ای را شروع می‌کردم، هرگز نمی‌دانستم در چه مسیری پیش خواهد رفت و به کجا ختم می‌شود. داستان ساخت «شب» هم همین است و با ایده‌ای بسیار کوچک تولیدش آغاز شد؛ و چند صفحه ابتدایی به فیلمی بدل شد که به سفری سه‌ساله منجر شد. البته مستندی هم دارم با عنوان «ال سیکاریو، اتاق ۱۶۴» / El Sicario, Room 164 که آن را در سه روز فیلم‌برداری کردم ولی وقتی دوربین را زمین گذاشتم واقعاً نمی‌دانستم قرارست چه اتفاقی برای تصاویرم بیفتد؛ و این همان چیزی است که فکر می‌کنم مرا عاشق سینمای مستند کرده است».

رزی در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید علاقه‌اش به این ژانر سینمایی با انعطاف‌پذیری آن بیش‌تر هم شده است و می‌افزاید: «در مستند می‌توانید هر چه‌قدر که می‌خواهید تجربه کنید. از این نظر، هر فیلم برای من تلاشی به منظور یافتن زبان درست برای روایت داستانی است که می‌خواهم با آن مواجه شوم و البته چیزی درباره‌اش نمی‌دانم. به این روش، وقتی فیلم‌برداری تمام می‌شود، همه چیز مقابل چشمان شما سروشکل می‌گیرد و روایت خودشان را پیدا می‌کنند. این روال زمان‌گیر است. همیشه می‌گویم که زمان،‌ دوست بزرگ من است».

• ورایتی