هنروتجربه- فاطمه رستمی: بهزاد آزادی از فیلم‌سازانی است که در همان سال‌های ابتدایی آغاز فعالیت هنرو تجربه با اکران آثار کوتاهش با سینمای هنروتجربه آشنا شد و حالا در روزهایی که کرونا تولید آثار سینمایی را کم رونق کرده، از مراحل پس از تولید فیلم کوتاه جدیدی به نام «صمیم» خبر داد البته اخبار این فیلم قبلا با نام «کوسه‌ها» منتشر شده بود که به «صمیم» تغییر یافت. در گفت‌و‌گویی با او از شرایط امروز سینما با وجود کرونا و محدودیتهای ناشی از آن پرسیدیم.
با توجه به وجود کرونا فیلم‌سازی در این دوران چطور تجربه ای بود؟ این شرایط در کار شما چقدر تاثیر گذاشت؟
من زمانی فیلم «صمیم» را ساختم که هنوز کرونا به این شکل وارد کشور نشده بود، اما مراحل پست پروداکشن در شرایط کرونا پیش رفت. ما مجبور بودیم خیلی کمتر صداگذار، تدوین‌گر و سایر عوامل مراحل پس از تولید را ببینیم و در واقع بیشتر دورکاری می‌کردیم. کرونا به مرحله پست پروداکشن لطمه زیادی وارد نمی‌کند و به هرحال می‌توان با دورکاری یا فاصله از هم کار را پیش برد، اما وقتی بخواهی فیلم‌برداری کنی، واقعا کار سخت می‌شود. من برای دوران سربازی که درحال حاضر مشغول آن هستم، چند کار کوتاه ساختم و مجبور بودم در شرایط کرونا فیلم‌برداری کنم و شرایط کار با وجود کرونا واقعا آسان نبود. ما مجبور بودیم در زمان تولید، پروتکل‌ها را اجرا کنیم و این هزینه‌های تولید را بالا برد و اگر این کار را نمی‌کردیم، عوامل اذیت می‌شدند و خطرناک بود. کرونا با وجود این‌که می‌تواند فرهنگ‌سازی قابل قبولی برای جوامع جهان سومی داشته باشد یا حتی برای کل دنیا، اما ضرری که به فرهنگ و هنر کشور ما زده، قابل باور نیست. امیدوارم بعد از کرونا همه افراد مشغول در کار فرهنگ و هنر بتوانند کار گروهی را از سر بگیرند تا رونق دوباره ای ایجاد شود. لطمه‌ای که این روزها به تئاتر وارد شده خیلی سنگین بوده همین‌طور سینما. شما ببینید فروش فیلم‌ها قبل از کرونا چگونه بود و حالا به چه میزان رسیده است؟! واقعا شبیه شوخی است . من می‌خواهم فیلم سینمایی‌ام را بسازم و در این وضعیت کمی دلهره دارم و دلم می‌خواهد زودتر این شرایط تمام شود تا دوباره کارها رونق بگیرد. فکر می‌کنم همه باید با هم با رعایت موازین کرونا همکاری کنیم تا این بیماری تمام شود.
فکر می‌کنم نه تنها تولیدات فیلم کوتاه نسبت به حالت عادی کم شده بلکه هزینه کار هم گران شده و چون ما تحریم هستیم، به شدت در همه موارد افزایش قیمت داشته‌ایم و فیلمی که می‌شد با بیست میلیون ساخته شود، حالا در کمترین حالت با هفتاد میلیون هم ساخته نمی‌شود یا به سختی قابل ساخت است
با توجه به اوضاع فعلی سینما، وضعیت فیلم کوتاه را چطور می‌بینید؛ هم از نظر کمی و کیفی و هم از نظر شرایط اکران و دیده شدن آثار؟
در این مدت سینمای کوتاه هم مثل سینمای حرفه‌ای دچار آسیب شد و تولیدات کاهش پیدا کرد. برگزار نشدن جشنواره‌های سینمایی مهم دنیا یا جدی برگزار نشدن‌شان، خیلی روی روحیه فیلم‌سازان تاثیر گذاشت. تنها جای ارائه فیلم‌های کوتاه جشنواره‌ها هستند و وقتی می‌شنویم کرونا فلان جشنواره را تعلیق کرده است، فیلم‌سازان فیلم کوتاه به هرحال ناراحت و ناامید می‌شوند. خودم فیلم کوتاه «صمیم» را برای اکران در سال بعدی نگه داشته‌ام به این دلیل که می‌دانم امسال این فیلم را به هرجایی بفرستم ممکن است اثرم دیده نشود، چون خیلی وضعیت با ثباتی بر سینما و جشنواره‌ها حاکم نیست. فکر می‌کنم نه تنها تولیدات فیلم کوتاه نسبت به حالت عادی کم شده بلکه هزینه کار هم گران شده و چون ما تحریم هستیم، به شدت در همه موارد افزایش قیمت داشته‌ایم و فیلمی که می‌شد با بیست میلیون ساخته شود، حالا در کمترین حالت با هفتاد میلیون هم ساخته نمی‌شود یا به سختی قابل ساخت است! فیلم با کیفیت و فیلمی که استانداردهایی داشته باشد واقعا در حداقل‌ترین حالت همین‌قدر هزینه لازم دارد. این بودجه خیلی سخت برای فیلم‌سازان مستقل و فیلم کوتاه فراهم می‌شود. بودجه‌هایی که انجمن سینمای جوانان برای ساخت فیلم کوتاه حرفه‌ای پرداخت می‌کند تقریبا یک جور شوخی است و صرفا می‌توان با آن فیلم‌های اول و دوم یک جوان را تولید کرد، اما یک فیلم‌ساز حرفه ای واقعا نمی‌تواند با پنجاه میلیون تومان فیلم کوتاه بسازد و باید حداقل صدمیلیون تومان داشته باشد تا ایده‌های فیلم‌ساز اجرا شود. به هرحال فیلم‌ساز می‌خواهد فیلم حرفه‌ای بسازد و نمی‌تواند مدام فقط تجربه کند! فکر می‌کنم در نگاه کلی اوضاع فیلم کوتاه خوب نیست.
و در این میان جشنواره‌ها می‌توانند یاری رسان و موثر باشند؟
در جشنواره‌ها با وجود همه محدودیت‌ها توانسته‌اند با توجه به شرایط کرونا به نوعی حیات سینما را نگه دارند و به نوعی امید را به ما تزریق کنند. امسال شاید برای سینمای کوتاه ایران در جشنواره‌هایی مثل کن، ونیز و… خیلی اتفاقی رخ نداد و جوایز و حضوری نداشتیم. در جشنواره لوکارنو که آنلاین برگزار شد، ایران یک فیلم داشت و مخاطبان توانستند آنلاین فیلم‌ها را ببینند. امیدوارم در جشنواره‌های آینده مثل کلرمون فران، برلین، ساندنس، تامپره و… فیلم‌های کوتاه ایرانی شرکت داشته باشند تا بازهم رونق و انگیزه‌ای ایجاد شود.
نمایی از فیلم کوتاه «صمیم»
برنامه‌ای برای به جشنواره فرستادن فیلم جدیدتان دارید؟
نمایش و پخش فیلم کوتاه «صمیم» که فیلمی ۲۰ دقیقه‌ای است را برای سال آینده نگه داشته‌ام و یک پلان از کار هم باقی مانده و به خاطر سرباز بودنم مراحل پس از تولیدم طولانی شده و وضعیت کرونا را برای ارائه اثرم مناسب نمی‌بینم، صبر می‌کنم تا از جشنواره برلین ۲۰۲۱ اقدام کنم و در جشنواره‌های داخلی سال بعد خودمان هم حضوری داشته باشم.
با توجه به این‌که فیلم‌های کوتاه «موقت» و «کشتارگاه» را در هنروتجربه اکران کردید، جایگاه این گروه سینمایی را با همه محدودیت‌هایی که دارد در زمینه فیلم کوتاه و مستقل چطور می‌دانید؟ پیشنهادی دارید تا هنروتجربه بتواندبهتر از آثار کوتاه، مستند، تجربی و مستقل حمایت کند؟
به نظرم واقعا هنروتجربه جای جالب و مهمی است به این دلیل که به کارهای هنری ارزش قائل می‌شود؛ کارهایی که به عقیده عده‌ای، بفروش نیستند، اما هنروتجربه دقیقا از همان آثار حمایت می‌کند.فکر می‌کنم هنروتجربه به ارزش اصلی هنر سینما ارج می‌نهد و کارهایی را اکران می‌کند و موجب دیده شدن‌شان می‌شود که شاید سازنده‌اش انگیزه‌اش را از دست داده باشد یا فیلمش واقعا چند سال قبل ساخته شده باشد و فرصت دیده شدن پیدا نکرده‌باشد و اینجا هنروتجربه است که آثار را اکران می‌کند و با این اقدام یک ناامید از سینما را دوباره بلند می‌کند و آن فرد مجدد به دنیای فیلم‌سازی برمی‌گردد.
من خودم بعد از مدت‌ها برای تماشای بسته «بازگشت کوتاه» به سینمای هنروتجربه آمدم و در افتتاحیه آن حضور داشتم. زمانی که من فیلم کوتاه در هنروتجربه اکران کردم، هنوز از این دست اقدامات مثل افتتاحیه و… وجود نداشت و از آنجایی که هنروتجربه تازه تاسیس بود به هرحال اکران فیلم کوتاه هم محدود بود، اما امروز می‌بینم که برگزاری نمایش فیلم‌های کوتاه در هنروتجربه خیلی بهتر شده‌است و این یعنی اهمیت دادن به آثار کوتاه، مستقل و تجربی. من انتظارم کم نیست، اما همین که در این کشور نهادی تحت عنوان هنروتجربه وجود دارد که تلاش کرده با تمام وجودش آثار کوتاه را که اصلا شاید موفقیت جهانی و خاصی هم نداشته باشند را اکران کند و اگر اثری استاندارد است، بستری فراهم می‌کند تا در معرض نمایش قرار بگیرد و تلاش می‌کند تا آن فیلم‌سازها دیده شوند، خوشحال هستم. این اتفاق کار خیرخواهانه ای است. نمی‌دانم چرا به نظرمی رسد دولت از صدقه سرش کمک می‌کند که هنروتجربه باقی بماند، اما واقعا هنروتجربه مظلوم است و باید به آن بودجه مناسب داده شود به این دلیل که هدفش حمایت‌گری است. هنروتجربه می‌توانست به طور کل فیلم کوتاه را حذف کند و آثاری را نمایش بدهد که بازیگر چهره دارد و از این راه پول دربیاورد درحالی که واقعا پول برای هنروتجربه مهم نیست و هدفش دیده شدن آثار مستقل است. فیلم‌سازهایی که در دنیا اسم‌شان شناخته شده است اما در کشور خودشان گمنام هستند، توسط هنروتجربه معرفی می‌شوند.
همین که نهادی تحت عنوان هنروتجربه وجود دارد که تلاش کرده با تمام وجودش آثار کوتاه را که اصلا شاید موفقیت جهانی و خاصی هم نداشته باشند را اکران کند و اگر اثری استاندارد است، بستری فراهم می‌کند تا در معرض نمایش قرار بگیرد و تلاش می‌کند تا آن فیلم‌سازها دیده شوند، خوشحال هستم
وضعیت سینمای کوتاه را به طور کلی چگونه می‌بینید؟
این روزها وقتی سیاست جشنواره‌های خارجی را رصد می‌کنم، می‌بینم که دیگر با پنج سال پیش هم شباهتی ندارد و دیگر فیلم‌هایی با قصه‌های کلاسیک و ساختار ارسطویی را نمی‌پذیرند و دنبال تجربه هستند و تصاویر. درواقع سینمایی می‌خواهند که شاید قشر جوان بتواند از پس آن خلاقیت و نوآوری برآید.. به نظرم نسل جدید خیلی از ما باهوش‌تر هستند و سینمای‌شان هم متفاوت خواهد بود و فستیوال‌ها هم به این نکته توجه دارند و از فیلم‌هایی حمایت می‌کنند که درهای تازه‌ای از خلاقیت و سلیقه را بازگشایی کرده‌اند. در فیلم‌های کوتاه لوکارنو امسال خیلی کم می‌شد فیلم داستانی پیدا کرد. همه فیلم‌ها ایده محور و موقعیت محور بودند یا سرشار از احساساتی که فیلم‌ساز توجه‌اش را روی آن معطوف کرده بود. به نظرم جریان فیلم کوتاه واقعا تغییر می‌کند و فیلم‌سازان فیلم کوتاه ما هم باید این جریان را بفهمند و فکر نکنند صرفا کاری که خودشان می‌کنند، درست است. آموزش فیلم‌سازی ما هم باید تغییر کند و به نحوی با سلیقه جهانی همراه شود.البته نمی‌گویم تقلید کنیم، اما باید با سلیقه روز دنیا آشنا شویم. سینما زبان جهانی است و نمی‌توانیم فقط به سلیقه محدود خودمان فیلم بسازیم، درحالی که کار ما به نظر دنیا قدیمی و تکراری باشد بلکه باید به روز شد. همان‌طور که گوشی‌های موبایل‌مان را هرروز جدیدتر می‌کنیم، سلیقه هنری‌مان را هم باید به روزرسانی کنیم.
