هنروتجربه- فاطمه رستمی: مستند «زخم قند» به کارگردانی مهدی باقری از جمله آثار شرکت کننده در جشنواره «سینماحقیقت» است. با کارگردان این فیلم که بیماری قند موضوع اصلی آن است، اما به بحث گسترده‌تری در دل فیلم پرداخته است، گفت‌وگویی داشتیم.
مهدی باقری درمورد ایده این مستند به سایت هنروتجربه گفت: «فیلم «زخم قند» درمورد بیماری دیابت است، اما فیلم درمورد بیماری حرف نمی‌زند بلکه از شهری می‌گوید که به دلیل تغییر ساختار زندگی مردم و آنچه از گذشته برای آنها مانده تبدیل به شهری بیمار شده و آدم‌های آن شهر علاوه براینکه شهر را از بین می‌برند، خودشان را هم از بین می‌برند».
او ادامه داد: «فیلم بهانه‌اش گستردگی بیماری دیابت در یزد است، اما این فقط ظاهر قضیه است و ما سعی کردیم زیر متن تغییرات فرهنگی، اجتماعی و ساختاری شهر یزد را هم به واسطه یک بیماری ببینیم».
این کارگردان درمورد برگزاری آنلاین جشنواره «سینماحقیقت» و مسائل پیرامون آن بیان کرد: «من با آنلاین بودن جشنواره حتی در حالت عادی هم مشکلی ندارم و می‌توان برای گسترده‌تر کردن مخاطب سینمای مستند، حتی زمانی که بیماری وجود ندارد، بخشی از جشنواره را به خصوص برای کسانی که در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند آنلاین برگزار کرد. موضوع این است که آیا جشنواره «سینماحقیقت» آنقدری که ما اهالی سینمای مستند فکر می‌کنیم در سطح جامعه اثرگذار بوده یا هست؟ به نظرم این خیلی مهم‌تر است و اگر بتوانیم به چنین سوالی پاسخ دقیق بدهیم، متوجه می‌شویم که به واسطه برگزاری جشنواره چه تاثیراتی داشته ایم. رسیدن به پاسخ این سوالات نیاز به آسیب شناسی دارد. اگر ما متوجه شویم که تاثیرگذاریم به هر قیمتی در هر شرایطی جشنواره برگزار می‌کنیم، اما اگر بفهمیم مخاطب سینمای مستند برخلاف آنچه فکر می‌کنیم گسترده نیست، می‌توانیم به صورت غیررقابتی این جشنواره را برگزار کنیم و به سمتی برویم که بیشتر از رقابت به بسط اجتماعی بیندیشد».
باقری درمورد اکران «در جستجوی خانه خورشید» در هنروتجربه که به دلیل تعطیلات به تعویق افتاد، توضیح داد: «با توجه به تعطیلی سینماها به خاطر پاندمی کرونا اکران ما که قرار بود از ۱۴ مهر در هنروتجربه آغاز شود به تعویق افتاد. امیدواریم بعد از اینکه مجوز ارشاد صادر شد برای ماه های آینده برای اکران هنروتجربه آماده شویم».
این مستندساز در ادامه درمورد تاثیرات پاندمی کرونا بر سینمای ایران و جریان اکران آنلاین که در این زمان ، عنوان کرد: «به هرحال چنین اتفاقی موجب ضرر و زیان سینما و اکران‌ها می‌شود. جریان سرمایه‌گذاری بر فیلم‌هایی که قرار است اکران شوند به هرحال دچار افت می‌شود. اکران آنلاین بازدهی مالی زیادی برای تهیه‌کننده‌ها نخواهد داشت. ممکن است در شروع این جریان شوری به وجود آمده باشد، اما فیلم‌ها با اینگونه اکران، حتی هزینه اولیه خودشان را هم در نیاورند».
هنروتجربه در واقع فرصتی برای فیلم‌های مستند ایجاد کرد تا دیده شوند و این اتفاق مهمی در تاریخ سینمای مستند کشور است
او افزود: «در درازمدت سرمایه گذاران سینمای داستانی هم کمتر به سمت اکران آنلاین می رود. درمورد سینمای مستند که من در آن کار می‌کنم به نظرم کمتر از سینمای داستانی تحت تاثیر کرونا قرار می‌گیرد به این دلیل که سینمای مستند نهایتا در قالب بخش کوچکی برای تلویزیون است و بخش دیگر به صورت خصوصی براساس نیاز تولید می‌شود یا توسط مرکزگسترش سینمای مستند و تجربی مثل یک کمک هزینه عمل می‌کند و فیلم‌ها ساخته می‌شوند.البته شرایط کلی اقتصادی کشور باعث می‌شود سرمایه گذاری در بخش مستند هم از گذشته کمتر شود. اما همانطور که می دانید سینمای مستند وظیفه‌ای برای بازگشت سرمایه ندارد و در همه دنیا هم همینطور است به جز تعداد اندکی از مستندها که فرصت دیده شدن در پلتفرم های بزرگ را پیدا می کنند».
باقری اظهار کرد:« وضعیت اقتصادی باعث می‌شود که بودجه فیلم‌های مستند کمتر شود. ما در بدنه مردم زیست می‌کنیم و حالا که کرونا وجود دارد احتمال درگیری مستندسازان با این مسئله بسیار بالاست و این موجب کند شدن تولید فیلم‌هایی که توانسته‌اند بودجه ای تعیین کنند می‌شود. سرمایه‌گذارها چه دولتی چه خصوصی به هر حال به فکر استفاده از سرمایه خود هستند و این خطر را نمی‌کنند که در این شرایط سخت بیماری به سمت تولیدات گسترده‌تر بیایند».
او در ادامه با اشاره به اینکه از ابتدای تشکیل هنروتجربه به این گروه خوش بین بوده است، خاطر نشان کرد: «هنروتجربه در واقع فرصتی برای فیلم‌های مستند ایجاد کرد تا دیده شوند و این اتفاق مهمی در تاریخ سینمای مستند کشور است. سینماداران پیش از این خیلی مایل نبودند که فیلم‌های هنری و تجربی را در سینماها اکران شود البته به نوعی حق داشتند چراکه بازگشت سرمایه خیلی مهم است به این دلیل که هزینه هایشان زیاد است».
وقتی مدیران فرهنگی با جوایز فیلم‌های فرهنگی عکس می‌گیرند نه فیلم‌های اکران بدنه، مشخص می‌شود که این فیلم‌ها چقدر ارزش دارد پس بهتر است فضایی ایجاد کنند تا بیشتر از این فیلم‌ها ساخته شود و آنها هم عکس بگیرند!
باقری تصریح کرد: «هنروتجربه فضایی ایجاد کرد که سینمای مستند بتواند از فارغ نمایش های محدود یا جشنواره هایی مثل «سینماحقیقت» فرصتی برای دیده شدن پیدا کند ، در واقع موجب ایجاد فرهنگی در جامعه و بین مردمی شد که به دیدن مستند و فیلم‌های هنری و تجربی علاقه دارند. وقتی درمورد فرهنگ صحبت می‌کنیم به دلیل اینکه دولت‌ها یا سرمایه‌گذارها فکر می‌کنند بازگشت سرمایه باید وجود داشته باشد، خیلی حمایتی صورت نمی‌گیرد. در خیلی از دولت‌ها بخصوص آنهایی که به فرهنگ توجه بیشتری دارند به بخش فرهنگ و هنر سوبسید داده می‌شود؛ حالا این سوبسیده می‌تواند مثل کمک به موسسه‌ای مثل هنروتجربه باشد که فیلم‌های مستند و تجربی را اکران می‌کند یا تولید فیلم‌هایی که در این محوریت ساخته می‌شوند. این وظیفه دولت‌هاست که بخشی از مالیاتی که از مردم گرفته می‌شود را به ارتقای مردم و فرهنگ کشور اختصاص دهد».
این فیلمساز ادامه داد: «متاسفانه در سال‌های گذشته تلاش کمی در این زمینه صورت گرفته است و ربطی به این دولت یا دولت‌های قبلی ندارد. در یک کلی نگاهی می‌بینیم بودجه‌ها بیشتر سمت فیلم‌هایی می‌رود که اکثریت مردم طالب آن هستند و جنبه سرگرمی دارد.اما حتی اگر بهترین نوع آن فیلم‌ها هم ساخته شود، جریان‌ساز و فرهنگ‌ساز نیستند . وقتی مدیران فرهنگی با جوایز فیلم‌های فرهنگی عکس می‌گیرند نه فیلم‌های اکران بدنه، مشخص می‌شود که این فیلم‌ها چقدر ارزش دارد پس بهتر است فضایی ایجاد کنند تا بیشتر از این فیلم‌ها ساخته شود و آنها هم عکس بگیرند! و از هنروتجربه و فضایی که ایجاد کرده و فیلمسازهایی که با بودجه و توانایی خودشان فیلم می‌سازند، حمایت کنند».
دولت‌ها وظیفه دارند فضاهایی مثل هنروتجربه را تقویت کنند. این سوبسید جزو وظایف دولت‌هاست و و در واقع عنایتی نمی‌کنند چراکه به عنوان شهروند در بخش‌های مختلف از من مالیات گرفته می‌شود
مهدی باقری در پایان گفت: «مدیران باید زیرساخت‌ها را محکم‌تر کنند و برای هنروتجربه شرایطی ایجاد کنند تا اکران منظم‌تر و بی‌دغدغه تر داشته باشد یا پلتفرم‌هایی راه اندازی کنند که حامی این سینما باشد نه پلتفرمی که حاضر نیست بدون دریافت پول فیلم‌های مستند را نمایش دهد! در بین وی او دی‌ها کم پیش می‌آید مستندهایی که قرار است در تاریخ ثبت شود را اکران کنند. دولت‌ها وظیفه دارند فضاهایی مثل هنروتجربه را تقویت کنند. این سوبسید جزو وظایف دولت‌هاست و و در واقع عنایتی نمی‌کنند چراکه به عنوان شهروند در بخش‌های مختلف از من مالیات گرفته می‌شود و بخشی از این مالیات‌ها باید به درستی برگردد، اما متاسفانه می‌بینیم بخشی از آن صرف دلالی در برخی حوزه ها می‌شود».
