مهرداد شیخان:«انیمیشن ایرانی» مستندی تاریخ‌نگار است
هنروتجربه: مهرداد شیخان که با مستند «انیمیشن ایرانی» در بخش مسابقه ملی چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند سینماحقیقت حضور دارد، معتقد است مستندسازی پاسخ به یک سری ضرورت‌های تاریخی و اجتماعی است. دلیل فعالیت‌ها در مستندسازی مشخصاً پرداختن به این ضرورت‌هاست. اگر از این زاویه به سینمای مستند نگاه شود، دلیل و انگیزه فیلم‌سازان مستند احساس می‌شود.
مهرداد شیخان که مستند«درجستجوی صبح» او در هنروتجربه اکران شد، درباره کار جدیدش «انیمیشن ایرانی» و چرایی پرداختن به موضوع انیمیشن و داستان در این مستند به هنرآنلاین گفت: «فیلم «انیمیشن ایرانی» مستندی تاریخ‌نگار است، با موضوع تاریخچه انیمیشن ایران که حوزه‌های مشخصی را مد نظر دارد. این مستند با نمایش روند و سیر تکامل انیمیشن در ایران تلاش دارد تصویری مشخص از آن ارائه دهد. به اعتقاد من پرداختن به موضوع انیمیشن ایران از هر زاویه‌ای بدون دانستن ریشه‌ها، روند شکل‌گیری، رخدادها و درنهایت تاریخچه‌اش نتیجه مؤثری به دست نمی‌دهد. در جامعه انیمیشن ایران این فقدان کاملاً به چشم می‌خورد و تعریف جامعی از هویت آن هنوز ارائه نشده است. به جرات می‌توانم بگویم حلقه‌های ارتباط نسل کنونی با گذشتگان و نیاکان این هنر گسسته مانده است. انیمیشن ایران توان و استعدادهای بسیار بالایی دارد، به‌خصوص آنکه طی دو دهه گذشته به دلیل پیشرفت‌های فنی، رشد نیروهای مولد و ظهور استعدادهای تازه مرحله متفاوتی را آغاز کرده است. اما هنوز و همچنان بین نوع نگاه و شکل عملکرد فعالان آن گره و سردرگمی وجود دارد. در چنین شرایطی وجود این مستند برای تبیین راهبردها، شناخت ماهیت پدیده و آسیب‌شناسی‌‌ها قطعاً نیازی بالقوه بوده است».
شیخان ادامه داد: «از جهتی این مستند کاربردهای آکادمیک برای پژوهشگران، علاقه‌مندان و دانشجویان رشته‌های هنر، علوم اجتماعی و رسانه دارد. این مستند همچنین می‌تواند معرف هنر انیمیشن ایران برای مخاطبین جهانی باشد، مخاطبینی که انیمیشن ایران برایشان همچنان پدیده‌ای ناشناخته باقی مانده است. گذشته از این موارد این فیلم به‌نوعی ثبت تاریخی انیمیشن کشورمان است که بخشی از فرهنگ این مرز و بوم به شمار می‌رود. «انیمیشن ایرانی» با این که یک فیلم کاربردی است، اما تلاش دارد با مخاطب عام نیز ارتباط مؤثری داشته باشد».
این مستندساز درباره مراحل تحقیق و روند پژوهش این کار نیز توضیح داد: «پژوهش این فیلم طی حدود دو سال انجام شد. اما طی پیشرفت کار، گاهی موارد تازه‌ای هم به دستمان می‌رسید که به گردآوری‌ها اضافه می‌شدند. پژوهش این مستند اولین پژوهش جامع در مورد انیمیشن ایران از آغاز تاکنون است. اصلی‌ترین حوزه‌هایی که مشخصاً باید به آن‌ها پرداخته می‌شد شامل وزارت فرهنگ و هنر در سال‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تبلیغات، تلویزیون، آثار مستقل و تجربی و همچنین انیمیشن‌های سینمایی بودند. به‌این‌ترتیب با یک گستره مواجه بودیم که هر یک به‌تنهایی حوزه‌ای متفاوت و حتی جدا با دیگر حوزه‌ها می‌بود و این یعنی جستجو و تحقیق در حجمی بالا».
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو پاسخ به این سؤال که ازچه منظری به انیمیشن ایران نگاه کرده است، اظهار کرد: «به اعتقاد من انیمیشن ایران به پشتوانه تفکری که ریشه در هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و ادبیات داستانی ایران از دیرباز تا امروز داشته، هویت مشخص و مؤلفه‌های بارز و اصیلی را داراست. اما به‌جز معدود زمان‌هایی مجال بروز نداشته است. افت و خیزهای تاریخی، اجتماعی و اقتصادی همچنان این فرصت را از انیمیشن ایران می‌گیرد و دیری است که این وضعیت تبدیل به فرصت‌سوزی شده است. تلاش من این بوده که این مستند آینه تمام‌نمایی باشد از آنچه انیمیشن ایران طی کرده تا امروز به این نقطه رسیده است و اعتقاد دارم وجود چنین مستندی بر گستره‌ای از مخاطبین تأثیرگذار خواهد بود و نتیجه بهتری بر نگاه و روند انیمیشن ایران خواهد داشت».
شیخان در ادامه درباره فضای مستند ایران گفت: «مستندسازی در ایران خوشبختانه با اقبال خوبی مواجه شده و پیشرفت‌های خوبی در بخش‌های مختلف این سینما دیده می‌شود. به نظر من مستندسازی پاسخ به یک سری ضرورت‌های تاریخی و اجتماعی است. دلیل فعالیت‌ها در مستندسازی مشخصاً پرداختن به این ضرورت‌هاست. اگر از این زاویه به سینمای مستند نگاه شود، دلیل و انگیزه فیلم‌سازان مستند احساس می‌شود».
این مستندساز همچنین با اشاره به برگزاری آنلاین جشنواره سینما حقیقت و تأثیرات آن تأکید کرد: «به این سؤال البته بسیاری از دوستان و همکاران پاسخ داده‌اند و موضوع را به دلیل دسترسی بیشتر و همگانی‌تر شدن جشنواره مثبت ارزیابی کرده‌اند. من هم معتقدم این توفیقی اجباری و راه حلی درست و هوشمندانه برای استمرار این جشنواره بوده است. در پخش آنلاین اما هر فیلم به تعداد وسایل نمایش یا اصطلاحاً دیوایس‌ها اعم از انواع مانیتورها، تلویزیون‌ها، تبلت‌ها و حتی گاهی گوشی‌های هوشمند بنا به تنظیمات یا محدودیت‌هایشان به شکل متفاوتی با سایر دستگاه‌ها دیده و شنیده می‌شوند. به همین جهت برداشت واحدی که در سالن سینما از یک فیلم دریافت می‌شد در اینجا رخ نمی‌دهد. فرض کنید فیلمی با ظرافت‌های بالا در صداگذاری، از یک منبع به‌صورت مونو شنیده شود. قطعاً دریافت تماشاگر همانی نخواهد بود که فیلم‌ساز در نظر داشته است. به این موضوع میزانسن و ترکیب رنگ را نیز اضافه کنید».
