هنروتجربه: رضا صائمی: عباس کیارستمی از آن حیث که فیلمساز مولف و مدرس و صاحب سبکی بود، خود نیز بارها به سوژه روایت فیلمسازان و مستندسازان بدل شد که هر کدام از آنها خوانش خود را سینمای او و خودش به عنوان یک فیلمساز متفاوت داشتند. بعد از مرگ کیارستمی، ساخت مستند درباره او و سینمایش شتاب بیشتری به خود گرفت و خیلی ها تلاش کردند تا از ابعاد وجوانب مختلف به شیوه فیلمسازی و سینمای او نگریسته و به بازنمایی آن بپردازند. موسسه هنر و تجربه طی چهار سال اخیر که از درگذشت کیارستمی می گذرد ۶ مستند که درباره این کارگردان فقید و هنرش تولید شده را به نمایش گذاشته که هم اکنون یکی از آنها با عنوان «کیارستمی و عصای گمشده» در حال اکران آنلاین است. در این یادداشت به طور اجمالی به معرفی این ۶ مستند خواهیم پرداخت و ویژگی های هر کدام را بررسی خواهیم کرد.
کیارستمی و عصای گمشده
مستند بلند «کیارستمی و عصای گمشده» به کارگردانی محمود رضا ثانی، درباره حضور عباس کیارستمی در کلاس های درس فیلمسازی او در اسپانیا و کلمبیاست که روایت تازه ای از نوع نگاه کیارستمی به زندگی و سینما به دست می‌دهد ثانی که به مدت ۴ سال، در کارگاه های کیارستمی نوع نگاه یک مولف، دیدگاه و جهان بینی او را به تصویر کشیده است، پیش از این نیز کتاب عباس کیارستمی و درس هایی از سینما را تالیف کرده که به زبان های مختلف ترجمه و در ایران و آمریکا چاپ و توزیع شده است. ثانی که از شاگردان کیارستمی بوده در این فیلم سعی کرده اثری مستقل بر اساس رویکرد و نگاه کیارستمی به زندگی بسازد. مستندی که به مخاطب کمک می کند تا به درک دقیق و جزیی نگرانه ای هم از جهان ذهنی کیارستمی دست یابد و هم از جهان سینمایی او. مستندی که نشان می دهد کیارستمی به سینما از منظر زندگی نگاه می کرد.
کیارستمی در نمای باز
مستند «کیارستمی در نمای باز» هم با رویکرد آموزشی به معرفی شیوه آموزش سینما به روش کیارستمی می پردازد و تجربه زیسته چند تن از شاگردان او را به تصویر می کشد. این مستند که توسط محسن شریفی نیا ساخته شده در واقع وایت تعدادی از شرکت کنندگان در آموزشگاههای فیلمسازی عباس کیارستمی در ایران و چگونگی تدریس سینما توسط اوست. سینمایی که با «یک تکه نان» در «کوچه» سینما آغاز شد و همچنان مثل «یک عاشق» از انرژی و شورِ زیستن لبریز است. تماشای این مستند نیز به مخاطب کمک می کند تا هم با نگاه کیارستمی به سینما آشنا شود و هم با شیوه تدریس او در آموزش سینما. آنچه در پی این دو ساحت حاصل می شود شناخت بیشتر با شخصیت خود کیارستمی است و نام مستند هم متاثر از یکی از مستندهای کیارستمی با عنوان «کلوز آپ نمای نزدیک» است.
و کیارستمی ادامه دارد
یک گروه فیلمسازی یک هفته پس از درگذشت عباس کیارستمی به لوکیشن فیلم‌های سه‌گانه زلزله سفر می‌کنند تا ببیند بازیگران فیلم‌ها و اهالی منطقه از درگذشت کیارستمی خبر دارند یا خیر. مستند «و کیارستمی ادامه دارد…» به کارگردانی احسان ناجی تلاش می کند تا شناخت ئیگران از این فیلمساز را محور روایت خود قرار دهد. دیگرانی که روزی یا بازیگر فیلم هایش بودیند یا اهالی منطقه و جغرافیایی بودند که کیارستمی در آنجا فیلم ساخته است. در واقع این مستند دارای شمایلی چون فیلم «و زندگی ادامه دارد» یا «زندگی و دیگر هیچ» است، با این تفاوت که سوژه اصلی اینبار خود کیارستمی است. ساخت این فیلم در سال ۱۳۹۵ و یک هفته پس از درگذشت عباس کیارستمی آغاز شد و تا سال ١٣٩۶ ادامه پیدا کرد. در این مستند بابک احمدپور، احمد احمدپور، حسین رضایی، خدابخش دفاعی و محمدرضا پروانه از بازیگران فیلم‌های «خانه دوست کجاست»،«زندگی دیگر هیچ» و«زیر درختان زیتون» در مورد مرگ کیارستمی و تاثیرات آن صحبت می‌کنند.
همراه با باد
عباس کیارستمی فیلمسازی چند وجهی بود که علاوه بر سینما دستی بر آتش نقاشی و عکاسی و شعر هم داشت. مستند «همراه با باد» به کارگردانی مهدی شادی زاده روایت همین هنرها در اوست.در این مستند به تاثیر عباس کیارستمی در هنر معاصر و چند وجهی بودن ایشان در هنرنه فقط به عنوان یک فیلمساز در سطح بین‌المللی بلکه به عنوان نقاش،عکاس،شاعر،گرافسیت وصنعت‌گر پرداخته شدهاست. مخاطب با تماشای این مستند با توانمندی های گوناگون استاد کیارستمی در هنرهای مختلف آشنا می شود و البته ردپای هنرهای دیگر در سینمایش.
درخت زندگی
یکی از ویژگی های مهم سینمای کیارستمی حضور کودکان نابازیگر در آثار اوست که برخی از آنها مثل کودک فیلم «خانه دوست کجاست» در حافظه مخاطب تثبت شده است. مستند «درخت زندگی» به کارگردانی هومن بابانوروزی نگاهی به زندگی برادران احمدپور بازیگران خردسال فیلم سینمایی «خانه دوست کجاست؟» از ساخته های عباس کیارستمی داشته و به بررسی بحران دوگانگی رفتاری و تحولات روانی نابازیگران کودک در بزرگسالی پرداخته است. در واقع مستند «درخت زندگی» درباره کودکان نابازیگری است که در فیلم ها سینمایی بازی می کنند. این کودکان معمولا در دوران بلوغ و بزرگسالی با مسایل روحی و روانی زیادی در جامعه مواجه هستند.
۷۶ دقیقه و پانزده ثانیه
مستند «هفتاد و شش دقیقه و پانزده ثانیه» یک پرتره سینمایی درباره عباس کیارستمی است که سیف‌الله صمدیان به عنوان دوست و همکارش آن را از میان تصاویر مربوط به سفرهای مشترک در داخل ایران ساخته است. هدف اصلی این فیلم بنا به گفته صمدیان، نمایش ۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه از زندگی و کار عباس کارستمی است به احترام و به یادگار ۷۶ سال و ۱۵ روز از سفر خلاقانه مردی که در دهه هفتاد زندگی‌اش حتی، گویی جهان را از چشم کودکی هفت ساله می‌دید؛ پر از تازگی و شگفتی بی‌آنکه به «روزمرگی در نگاه» دچار شود.این مستند اولین نمایش جهانی خود را در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز در سال ۲۰۱۶ تجربه کرد و تاکنون در دهها جشنواره سینمایی در سراسر جهان به روی پرده رفته است.
