هنروتجربه-سپیده شریعت‌رضوی: اشکان نجاتی یکی از کارگردانان مستندبلند «مشق امشب» می‌گوید در این اثر یک فضای کودکانه‌ای را شاهد هستیم اما اساسا فضای فیلم خانواده‌محور است و لحن و صحبت کردن بچه‌ها و مسایلی که در این مستند بیان می‌شود، برای مخاطبان جذاب است.
اشکان نجاتی یکی از کارگردانان مستندبلند «مشق امشب» که امشب ۱۳ بهمن ماه در خانه چهلمین جشنواره فیلم فجر یعنی برج میلاد به نمایش درمی‌آید، در گفت‌وگو با خبرنگار سایت هنروتجربه با اشاره به اینکه بذر این مستند برای خود او به عنوان کارگردان بیش از سی سال پیش کاشته شده است، گفت: من زمانی که ۷ یا ۸ ساله بودم با دایی‌ام به سینما می‌رفتم و فیلم‌های عباس کیارستمی را که در فضای روشنفکری ساخته می‌شد و مورد علاقه سینمادوستان که سینما را جدی تر دنبال می‌کردند، بود، می‌دیدم.
وی ادامه داد: اکثر کارهای عباس کیارستمی را که آن زمان در سینماها اکران شده بود، دیده‌ام و خاطره‌های بسیاری در ذهنم باقی مانده است همچنین صحبت‌هایی که بعد از نمایش فیلم توسط افراد خانواده‌ام رخ می‌داد، تاثیر زیادی روی کودکی من گذاشت و دیدن آثار این فیلمساز با بزرگسالان برای من جذاب شد.
این فیلمساز با اشاره به اینکه فیلم «مشق شب» را به دلیل آنکه از روی پرده سینما زود برداشته شد نتوانسته است در سینما ببیند، گفت: دایی‌ام بسیار خوب درباره این فیلم صحبت می‌کرد و من آن زمان با خود فکر می‌کردم حتما فیلم خوبی است و ای کاش می‌توانستم آن را ببینم. در نهایت ۵ یا ۶ سال پیش این اثر را در اینترنت دیدم و بسیار تحت تاثیر قرار گرفتم در حقیقت یک شب تا صبح بیدار ماندم و با خود فکر کردم چه قدر خوب است بچه‌های فیلم عباس کیارستمی را پیدا کنم تا بتوانم بفهمم امروز کجا ایستاده‌اند.
نجاتی افزود: همزمان به این مساله هم فکر کردم که خوب است اثری با رویکرد «مشق شب» خلق شود تا متوجه شویم نظام آموزشی پس از سه دهه به کجا رسیده، تکالیف شب دانش آموزان هنوز هست یا نه، مشکلات حال حاضر بچه‌ها چیست و… . با این رویکرد ایده را با مهران نعمت‌اللهی مطرح کردم که سال‌ها در تئاتر و حوزه فیلم کوتاه با هم همکاری کرده‌ایم. ایشان از این طرح استقبال کرد و وارد پژوهش این پروژه شدیم که یکسال طول کشید.
وی درباره پروسه تحقیق این پروژه بیان کرد: ما به دنبال مدرسه‌ای که عباس کیارستمی فیلم «مشق شب» را در آن ساخته بود، رفتیم چراکه می‌خواستیم فرم بصری و حتی پرسش‌ها شبیه فیلم این فیلمساز باشد تا یک فضای بین متنی بین این دو فیلم برقرار کنیم و وجه اشتراک و تفاوت‌ها را به نمایش بگذاریم. همچنین دوست داشتیم بچه‌های این اثر را پیدا کنیم و با آن‌ها گپ بزنیم اما قبل از آنکه مدرسه را پیدا کنیم به سراغ صدابردار کارهای کیارستمی و دستیار فیلمبردار فیلم «مشق شب» رفتیم و چند جلسه با این بزرگواران صحبت کردیم. پس از آن به سراغ مدرسه رفتیم که متوجه شدیم مدرسه خراب شده است. از طریق دوستانی به چند نفر از بچه‌های فیلم «مشق شب» رسیدیم و دو نفر از کاراکترهای جذاب را به فیلم اضافه کردیم.
یکی از کارگردانان «مشق امشب» ادامه داد: دوره‌ای که عباس کیارستمی «مشق شب» را ساخت تقریبا اقشار مختلف جامعه در یک وضعیت زیستی بودند و اختلاف طبقاتی فاحش نبود اما الان اینگونه نیست به همین دلیل پیدا کردن مدارس سخت شد. پس سه مدرسه در شمال، مرکز و جنوب برای این کار پیدا کردیم در بخش دیگری به سراغ دانش آموزانی که برای فیلم مناسب بودند، رفتیم و به موازات این تحقیقات به سراغ آموزش و پرورش هم رفتیم تا درباره وضعیت آن تحقیق کنیم بر این مبنا هم از موسسه رشد کمک گرفتیم که سالهاست در زمینه تحصیلی دانش آموزان کار می‌کند. جلسات متعددی با این عزیزان داشتیم و به مسایل مهم دانش آموزان حال حاضر رسیدیم.
نجاتی با بیان اینکه کارگردانی مشترک این اثر تجربه خوب و درخشانی را برایش رقم زده است، مطرح کرد: مهران در این تجربه با من همراهی کرد و با بسیاری از مسایل کنار آمد. کارگردانی اساسا کار مشترکی نیست و سخت هم هست پس تنها افرادی که اشتراکاتی باهم داشته باشند، می‌توانند وارد یک پروژه شوند.
وی با اشاره به اینکه بخشی از مسایل آموزشی در این مستند بیان شده است، تصریح کرد: مجموعه کسانی که در آموزش و پرورش کار می‌کنند واقعا افراد تلاشگر، زحمت‌کش و سختی کشیده‌ای هستند. افرادی که مشغول کار هستند با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و واقعا افرادی دغدغه‌مند هستند این چیزی است که ما متوجه شده‌ایم.
کارگردان «مشق امشب» افزود: مشکل نظام آموزش و پرورش در کلان و بودجه‌ای که به آن اختصاص داده می‌شود، است. در حقیقت این بودجه بسیار کمتر از مبالغی است که صرف مسایل دیگر کشور می‌شود اما نباید فراموش کرد که مهمترین بخش یک جامعه بخش آموزش و پرورش است و نسل امروز قرار است چند سال دیگر زمام امور را در دست بگیرد پس هرچه قدر کم کاری شود، جامعه در آینده صدمات بعضا جبران ناپذیری خواهد دید.
نجاتی در پاسخ به این پرسش که آیا در این مستند سوالاتی که عباس کیارستمی در اثر خود مطرح کرده بود، پرسیده می‌شود یا نه، گفت: بیشتر سوالات دقیقا همان سوالاتی است که عباس کیارستمی در «مشق شب» پرسیده است چراکه می‌خواستیم یک ارتباط بینامتنی بین دو اثر برقرار کنیم. البته پرسش‌هایی هم که فیلمساز ممکن است تحت تاثیر مسایل و شرایط قرار بگیرد، مطرح شده است. در حقیقت مسایل مختلفی در این مستند مطرح شد اما ما بخشی از آن را توانستیم به صورت مستند درآوریم در حقیقت نسخه اولین «مشق امشب» ۳ ساعت بود و من آن را بسیار دوست داشتم اما با مشورت‌هایی که کردیم تصمیم گرفتیم یک نسخه ۷۲ دقیقه از آن تحویل دهیم.
وی با بیان اینکه هر فردی یک برداشتی از فیلم خواهد داشت، گفت: چیزی که برای من به عنوان یکی از کارگردانان بیشتر از هر نکته دیگری دردناک بود این بود که تعداد زیادی از بچه‌ها هیچ خبر خوشی در زندگی خود نشنیده اما با خبرهای تلخ زیادی مواجه شده بودند. همچنین بهترین جمله‌ای که از بچه‌ها شنیدم این بود که بهترین غذا برایشان غذایی است که مادرانشان درست می‌کنند البته این موارد را باید در روند فیلم دید که تاثیر خودشان را بگذارد.
کارگردان «مشق امشب» با اشاره به اینکه این مستند هم شیرین و هم تلخ است، اظهار کرد: من با تماشاگران این مستند را دیده‌ام و باید بگویم که در برخی از سکانس‌ها صدای خنده مخاطبان شنیده و در برخی دیگر سکوت حزن انگیز وجود دارد. این روند در طول فیلم حفظ می‌شود و تدوین خوب این اثر توسط وحید گلستان در این امر تاثیرگذار بوده است.
نجاتی با اشاره به اینکه ساخت این مستند بر اساس یک هدف درونی اتفاق افتاده است، اظهار کرد: مرحله خلق شدن اثر با این هدف بسیار جذاب است.
وی با بیان اینکه مخاطب عام بسیار با این اثر می‌تواند ارتباط برقرار کند، گفت: در مستند یک فضای کودکانه‌ای را نیز شاهد هستیم اما اساسا فضای فیلم خانواده‌محور دارد و لحن و صحبت کردن بچه‌ها و مسایلی که در این مستند بیان می‌شود، برای مخاطبان جذاب است. بچه‌ها در این فیلم صحبت‌هایی می‌کنند که شاید نتوانند آن را با خانواده‌شان مطرح کنند. قطعا این مستند برای مسئولان هم مهم است چراکه اصولا مسایل جدی در مستندها مطرح می‌شود و نیاز است که مسئولان زمینه و بستر را فراهم کنند که از این دست مستندها ساخته شود نه اینکه فرار و آثار را سانسور کنند.
یکی از کارگردانان «مشق امشب» درباره حضور مستند در جشنواره فیلم فجر مطرح کرد: جشنواره فیلم فجر معتبرترین جشنواره‌ای است که در ایران در حال برگزاری و حتما لازم است که فیلم‌های کوتاه و مستند در این جشنواره حضور داشته باشند. بچه‌هایی که مستند و فیلم کوتاه کار می‌کنند باید فضایی برایشان فراهم شود که فیلم‌هایشان را به صورت عمومی‌تر به نمایش بگذارند چراکه این فیلمسازان بودجه‌های چند میلیاردی فیلم‌های سودای سیمرغ را ندارند و حمایت نهادها پشتشان نیست اما مستندسازان دغدغه‌مند با پس‌اندازهایی که دارند، دست به تولید می‌زنند و بهترین جایی که می‌تواند به دیده شدن آثارشان کمک کند، جشنواره فیلم فجر است.
نجاتی در پایان درباره برنامه اکران این مستند در ایران خاطرنشان کرد: ما برای گرفتن پروانه نمایش و اکران اقدام کرده‌ایم و امیدواریم سال آینده این اثر در سینماهای «هنروتجربه» که آن را خانه خود می‌دانیم و امیدواریم پایدار بماند و وضعیتش روز به روز بهتر شود، روی پرده برود. البته افزایش تعداد مخاطبان مستند نیازمند یک فرهنگسازی است که باید اتفاق بیفتد و ما در این بخش ضعیف هستیم. همچنین پخش بین‌المللی این مستند نیز این روزها ادامه دارد.
«مشق امشب» به کارگردانی اشکان نجاتی و مهران نعمت اللهی با نگاهی به فیلم «مشق شب» یکی از فیلم‌های ماندگار عباس کیارستمی، لایه‌های پنهان مسایل آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان ایران را به تصویر می‌کشد که از نگاه جامعه به دور مانده است.
در خلاصه این فیلم آمده است: «مدرسه به درد نمی خوره.. »
عرضه و پخش بین‌المللی فیلم «مشق امشب» برعهده محمد اطبایی (مستقل های ایرانی) است.
