
نگاهی به مستند «خط باریک قرمز»
وقتی تئاتر درمان می کند
هنروتجربه-رضا صائمی: نمایش مستند «خط باریک قرمز» به کارگردانی فرزاد خوشدست به اکران آنلاین در پلتفرم «هاشورا» رسید. فرصت خوبی برای آنها که این مستند دیدنی را تماشا نکرده اند. تماشای این مستند همان کارکردی را دارد که خود مستند از آن حرف می زند. به عبارت دیگر آنچه از خاصیت و اثرگذاری های نمایش و تئاتر درمانی می بینیم با تماشای خود اثر در مخاطب تجربه شده و چه بسا به کاترسیس منجر شود.
درباره یک گروه مجرم نوجوان در زندان است که با کمک چند مربی تئاتر و بازیگر، تصمیم میگیرند نمایشی را روی صحنه ببرند تا اگر موفق بود به این بهانه و برای اجرا یک روز از زندان خارج شوند، اما تجربه این نمایش به فرصتی برای پالایش و خودسازی آنها تبدیل میشود و این همان واقعیتی است که فروید در کارکرد هنر برشمارده و معتقد بوده که هنر میتواند مکانیسم دفاعی تصعید را برجسته و تقویت کند تا به این ترتیب فرد از طریق تربیت و پرورش استعدادهای خود به مقابله با بخش سایه وجودی خود بپردازد.از این حیث باید مستند «خط باریک قرمز» را واجد رویکردی روانکاوانه دانست که به ضمیرناخودآگاه شخصیتهای نوجوان یک دارالتادیب میپردازد که در مواجهه با یک موقعیت هنرمندانه فرصت خودسازی یا بازسازی خود را فراهم کرده و در واقع کارکرد تراپی تئاتر را نشان میدهد. در واقع مستند «خط باریک قرمز» روایتی است از تئاتر تراپی که از این حیث مستند را در ذیل ژانر سایکودرام قرار میدهد. توماج دانشبهزادی که مربی این تیم است ظاهرا در زمینه تئاتردرمانی تخصص دارد و خوشدست به همین دلیل از او به عنوان کاراکتر اصلی استفاده کرده است.
در تیتراژ پایانی مستند هم درباره تئاترتراپی و سایکودرام توضیحاتی داده میشود با ذکر این خبر که تلاشهای در دست انجام است تا اولین مدرسه تئاترتراپی در ایران راهاندازی شود. حضور برخی چهرههای شناخته شده بازیگری از افشین هاشمی گرفته تا هنگامه قاضیانی و فرهاد اصلانی که به عنوان مربی به آموزش و تمرین تئاتر با این بچهها میپردازند، کنجکاوی مخاطب را برای تماشای این موقعیت بیشتر میکند. بخشی از جهان درونی و چالشهای فردی آنها با خودشان، خانواده، دوستان و جامعه در گفتوگوی با این چهرهها بازنمایی شده و این تمهید کمک میکند تا بیشتر به دنیای درونی این نوجوانها راه پیدا کنیم و با ویژگیهای شخصیتی آنها آشنا شویم. بر این اساس میتوان گفت «خط باریک قرمز» دو مولفه مهم دارد. یکی روایت آسیبشناسی نوجوانان بزهکار و مواجهه روانشناختی با آنها و پیچیدگیهای رفتاریشان و دیگری اثبات ضرورت و کارکردهای تئاتردرمانی و توجه جدیتر به سایکودرام. فرزاد خوشدست در «خط باریک قرمز» ما را با خوانشی متفاوت از نوجوانان مجرم و دنیای درونی آنها آشنا میکند. نگاهی که در نهایت تلاش میکند مجرم را به منجی خود بدل کند.